Jemen dreigt opnieuw uiteen te vallen

Bij de eenwording van Noord en Zuid-Jemen merkte een Britse krant destijds sarcastisch op: "Twee arme landen zijn nu één arm land geworden." Na de eenwording wist het land zich niet te ontworstelen aan de groep van Minst Ontwikkelde Landen (LDC's), een etiket waarmee de Verenigde Naties de armste onder de arme landen aanduiden. Die landen zijn sterk afhankelijk van buitenlandse hulp en hebben moeite economisch overeind te blijven.

Door de huidige politieke chaos in het land – door het gedwongen aftreden van de president, premier en het kabinet afgelopen week – dreigt het land nog verder af te glijden. En niet alleen dat, ook kan het land opnieuw uiteenvallen en mogelijk belanden in een burgeroorlog.

In een dinsdag gepubliceerd rapport van de International Crisis Group in Brussel staat te lezen dat de val van de regering de kans op "territoriale fragmentatie, economische ineenstorting en wijdverbreid geweld zeer reëel maakt, als niet snel een compromis wordt bereikt."

De verdreven regering van president Abdu Rabbu Mansour Hadi was een nauwe bondgenoot van de Verenigde Staten. Hadi werkte samen met de VS bij drone-aanvallen op Al Qaeda op het Arabische Schiereiland (AQAP). De terroristische organisatie opereert vanuit de afgelegen regio's in Jemen. De VS hadden zoveel vertrouwen in hun bondgenoot dat de val van de regering "de Amerikanen verraste", schrijft de New York Times.

Sektarisch conflict

Matthew Hoh van het Center for International Policy (CIP) zegt niet te weten of Jemen uiteen zal vallen. "Maar ik denk dat de angst groter is dat er massale chaos uitbreekt en geweld tussen verschillende facties, op een manier zoals we ook zien in Afghanistan, Irak, Libië en Syrië. Dat zijn allemaal landen waar het Amerikaanse buitenlandbeleid zich intensief mee bemoeide."

Volgens een Arabische diplomaat die anoniem wil blijven maken de Houthi-rebellen die nu aan de macht zijn, deel uit van een sjiitische sekte, de Zaydis, die worden gefinancierd door Iran. Het land telt echter een soennitische meerderheid die gesteund wordt door buurland Saoedi-Arabië, zegt hij. Dat kan een sektarisch conflict uitlokken zoals in Syrië, Irak en Libanon.

Ironisch genoeg hebben alle partijen, inclusief de Verenigde Staten, een gezamenlijke vijand in AQAP, die onlangs de verantwoordelijkheid opeiste voor het bloedbad bij het satirische Franse weekblad Charlie Hebdo.

Frontlijn

Vijay Prashad, hoogleraar Internationale Studies aan het Trinity College, zegt dat het moeilijk te voorspellen is hoe de situatie in Jemen zich zal ontwikkelen. "Het is niet erg duidelijk waar de frontlijnen precies lopen."

De Jemenitische regering, die bekend stond als pro-Amerikaans, heeft sinds 2004 een spel gespeeld met de Verenigde Staten op het gebied van terrorismebestrijding. Enerzijds, zegt Prashad, presenteerde de regering van Ali Abdullah Saleh, en later Hadi, zich als tegenstander van Al Qaeda. Anderzijds gebruikten ze Al Qaeda om de macht van hun opponenten, inclusief de Zaydis (Houthis), in te dammen.

"Dit dubbelspel was bekend bij de Amerikanen en ze accepteerden het. Daardoor kon Al Qaeda Jar en andere regio's in Jemen innemen en vrij gemakkelijk onder controle houden", zegt Prashad. Het idee dat de Zaydis marionetten van Iran zouden zijn, doet hij af als "belachelijk." Ze vormen volgens hem een "tribale confederatie die te maken kreeg met het scherpe zwaard van Saleh en Hadi." De Zaydis zijn volgens hem tegen Al Qaeda en zullen het leven van AQAP niet per se gemakkelijker maken.

Hoh zegt dat het al tientallen jaren durende Amerikaanse Midden-Oostenbeleid, zoals het uitspelen van de ene theocratie (Saoedi-Arabië) tegen de andere (Iran), rampzalige gevolgen heeft gehad voor de regio. "De enigen die daar baat bij hebben gehad, zijn extremistische groepen, die profiteren van oorlogen, geweld en haat, en de Amerikaanse en westerse wapenproducenten die elk jaar hun winst zien stijgen."

Toen Noord en Zuid-Jemen één werden, bezat het herenigde land vooral wapens uit Rusland, destijds een nauwe militaire bondgenoot van Zuid-Jemen. Het Jemenitische wapenarsenaal uit voormalige Sovjet Unie werd later versterkt met Amerikaanse en westerse wapensystemen.