Japan zet eerste stappen naar regionale eenheidsmarkt

De aanloop naar de nieuwe vrijhandelsakkoorden met Thailand en de Filipijnen zijn niet van een leien dakje gegaan. Er waren compromissen nodig: Japan zal een beperkt aantal Filipijnse en Thaise arbeiders toelaten en in ruil daarvoor zullen de Filipijnen en Thailand de tarieven voor de export van Japanse machines schrappen.
Maar Japan is gretig als het gaat om nieuwe bilaterale handelsovereenkomsten in de regio van de Stille Zuidzee en Oost-Azië. "Studies hebben bevestigd dat vrijhandelsakkoorden voor beide zijden voordelig zijn omdat ze de handel in Azië opdrijven", zegt Seiya Sukegawa, econoom bij JETRO, de Japanse Exporthandelsorganisatie. Een vrijhandelsakkoord tussen Thailand en Japan bijvoorbeeld, zou volgens hem leiden tot 25,8 procent meer Thaise export naar Japan en 23 procent meer import naar Japan.
Momenteel heft Thailand een importheffing van bijna 20 procent op Japanse auto-onderdelen. Omgekeerd int Japan gemiddeld 21 procent belasting op visserijproducten uit Thailand.

Optimisme...

"Men denkt hier dat vrijhandelsakkoorden de sleutel zijn om een hoogwaardige Aziatische exportmarkt te ontwikkelen. Die kan goedkope maar hoogtechnologische goederen produceren en Azië een sterke positie bezorgen in dit tijdperk van globalisering", zegt Daisuke Hiratsuka, econoom bij het Institute of Developing Economies, een denktank die dicht aanleunt bij de Japanse overheid.
"Vrijhandelsakkoorden zijn strategisch erg belangrijk voor Japan, dat voor uitdagingen staat als grondstofgebrek, lage geboortecijfers en harde immigratiepolitiek" knikt prof. Masaki Fukunaga, een ZuidAzië-expert. "Azië kan dan weer profiteren van de Japanse technologie en van toegang tot de Japanse markt."
Statistici schatten dat de vergrijzende Japanse bevolking tegen 2010 nood heeft aan 1,5 miljoen extra thuisverzorgers. Daarvoor kan Japan, met een gemiddelde van 1,3 geboorten per vrouw, nooit zelf instaan.
De groeiende Chinese energiehonger verscherpt de concurrentie voor Japan in de landen waar het klassiek energie haalt. Dat is waarom Japan onderhandelingen aanknoopte over een vrijhandelsakkoord met het olie- en gasrijke Brunei. Momenteel importeert Japan alleen olie en gas uit Brunei, en exporteert het vooral auto’s en auto-onderdelen. Het zou de bedoeling zijn dat de importtarieven daarop binnen drie jaar worden afgeschaft.
Het eerste Japanse vrijhandelsakkoord, met Singapore, dateert uit 2002. De overeenkomst voorziet vooral in toegang tot elkaars financiële en exportmarkt. Beide partners zijn er tevreden over, vooral omdat het akkoord zich ver hield van gevoelige kwesties als de liberalisering van de politiek machtige Japanse handel in landbouwproducten.

... maar ook angst

Ondanks het enthousiasme wordt er ook gewezen op de kloof in de verwachtingen van het industrieland Japan en die van de ontwikkelende economieën van Zuidoost-Azië. Daar kan de afschaffing van importheffingen leiden tot een verlies aan staatsinkomen en een negatief effect hebben op de winst van plaatselijke bedrijven. Zo liep het akkoord met Thailand meer dan een jaar vertraging op. Niet alleen door de politieke onzekerheid na de installatie van de militaire regering vorig jaar, maar ook door discussies over tarieven. Ook zette een Japans voorstel om industrieel afval naar Thailand te exporteren veel kwaad bloed. Het idee is nu van de baan.
Japanse boeren van hun kant zijn nerveus over de effecten van het akkoord met rijstexporteur Thailand. Momenteel heft Japan een belasting van maar liefst 700 procent op importrijst. Een eerdere beslissing om de rundvleesmarkt open te stellen heeft de Japanse veehouders zwaar getroffen - volgens overheidsrapporten liep hun inkomen met 20 tot 30 procent terug.