Gaan Braziliaanse appelboeren straks bananen telen?

De opwarming van de aarde kan in sommige gebieden de teelt van courante gewassen veel moeilijker maken. "Het is nog vroeg om met zekerheid te stellen dat de effecten in de landbouw merkbaar zullen worden", zegt Eduardo Assad, secretaris Klimaatverandering van het Braziliaanse ministerie van Milieu. "Maar we zien meer extreme verschijnselen als hoge temperaturen, die de bloemen van koffieplanten schade kunnen toebrengen, of periodes van strengere vorst in het zuiden van het land, en temperatuuropstoten in de herfst die een negatieve uitwerking hebben op de oogst van graan en suikerriet.”

Vooruitzien

Brazilië is de op twee na grootste exporteur van landbouwproducten in de wereld. Vooruitzien is nodig om dat marktaandeel te behouden.

In 2008 coördineerde Assad, die toen voor het Braziliaanse staatsbedrijf voor landbouwkundig onderzoek Embrapa werkte, al een studie over de mogelijke effecten van de opwarming van de aarde op de teeltgebieden in Brazilië. Volgens dat onderzoek zijn ingrijpende verschuivingen waarschijnlijk. "Teelten als soja schuiven nu al op naar het centrum en het westen van het land, waar een stabieler klimaat heerst", zegt Assad.

Er wordt minder kwetsbare arabicakoffie aangeplant in het zuidoosten van het land; misschien zal die volgens Assad vervangen worden door robustavariëteiten die minder aromatische koffie opleveren maar wel grotere temperatuurschommelingen kunnen uithouden. In het uiterste zuiden van het land kunnen dan weer wel arabicaplantages verschijnen, als de klimaatverandering een einde maakt aan de frequente vorstperiodes die daar nu in de winter heersen.

“Er is ook een studie die aantoont dat de appels van Santa Catarina in het zuiden van het land plaats kunnen ruimen voor bananen”, gaat Assad verder.

Meer suikerriet, minder soja

Het areaal van suikerriet, waaruit in Brazilië niet alleen suiker maar ook de biobrandstof ethanol wordt gewonnen, zou volgens de studie kunnen verdubbelen. De teelt van maniok, een traditioneel voedingsgewas in het noordoosten, zou daar sterk achteruitgaan, maar zou terrein winnen in andere staten. Voor soja, samen met rijst en maïs het belangrijkste landbouwgewas in Brazilië, ziet de toekomst er slecht uit. De verandering van het Braziliaanse klimaat kan de oogst tegen 2070 tot 40 procent doen dalen.

Voorlopig zijn die scenario’s nog niet af te lezen uit de oogstresultaten. Voor het seizoen 2010-2011 verwacht de Braziliaanse overheid een oogst van 162,9 miljoen ton soja, maïs en verschillende graansoorten, een stijging met 9,2 procent in vergelijking met het seizoen daarvoor. Minister van Landbouw Mendes Ribeiro Filho schrijft dat schitterende resultaat toe aan het goede weer in de meeste regio's; daarnaast hebben de Braziliaanse boeren hun akkerareaal ook met ruim 5 procent uitgebreid.

Volgens de studie van Assad uit 2008 zullen die vette jaren niet blijven duren als Brazilië "niets onderneemt om de gevolgen van de klimaatverandering te milderen en zijn gewassen niet aan de nieuwe situatie aanpast."

Klimaatvriendelijke landbouw

De Braziliaanse regering is al begonnen met initiatieven om de impact van de landbouw zelf op de klimaatverandering te verminderen. Elk jaar investeert de overheid nu 1,45 miljard euro in technieken die de uitstoot van CO2 en methaan terugdringen en het uitspoelen van meststoffen tegengaan, in herbebossing en projecten om oude graslanden weer in gebruik te nemen.

 Sinds 1996 brengt het ministerie van Landbouw ook de klimaatrisico's in kaart die verbonden zijn aan de teelt van de belangrijkste gewassen in verschillende streken. Sommige banken verbinden hun leningen aan boeren al aan de voorwaarde dat ze de plantadviezen van de overheid volgen.

 Brazilië probeert ook het wegbranden van struikgewas in graasgebieden te ontmoedigen en stimuleert het gebruik van biobrandstoffen. Brazilië investeert ook veel in de ontwikkeling van nieuwe gewasvariëteiten die beter bestand zijn tegen warmte en droogte. "Het land is goed voorbereid om de problemen op gedegen wetenschappelijke basis aan te pakken", zegt Assad.