Drukke steden maken ons eenzaam, maar groen kan helpen

We kunnen ons allemaal wel een moment herinneren waarop we ons eenzaam voelden. In Groot-Brittannië bijvoorbeeld rapporteert 45 procent van de mensen eenzaamheid, en 5 procent lijdt daar in erge mate onder. Door berichten dat de pandemie dit probleem doet toenemen, neemt de bezorgdheid toe dat eenzaamheid dit decennium kan uitgroeien tot epidemische proporties.

Eenzaamheid wordt gedefinieerd als een gevoel van spanning, tussen het aantal sociale contacten dat we hebben en het aantal dat we zouden willen hebben. Het kan een diepgaand en schadelijk effect hebben op onze mentale en fysieke gezondheid, en wordt in verband gebracht met verschillende aandoeningen, waaronder depressie, alcoholisme, cognitieve achteruitgang en hartfalen. Meer nog: waar luchtvervuiling, obesitas en overmatig drinken de kans op overlijden met respectievelijk 6, 23 en 37 procent doen toenemen, is dat bij eenzaamheid tot wel 45 procent.

Eenzaam in de stad

Dat doet de vraag rijzen: waarom is eenzaamheid in opmars? Hoewel er heel wat sociale, financiële en technologische factoren meespelen, groeit het wetenschappelijk bewijs dat de snelle verstedelijking er ook aan bijdraagt.

Meer dan de helft van de wereldbevolking leeft nu in steden – en dat aantal blijft elk jaar groeien. Tegen het midden van deze eeuw zal 66 procent van de wereldbevolking in de stad leven. Toch weten we nog weinig over hoe het stadsleven ons gevoel van eenzaamheid beïnvloedt. Dat is precies wat wij met onze studie hebben proberen te onderzoeken.

We ontwikkelden een app om in real time de relatie te onderzoeken tussen leven in de stad en eenzaamheid. Die app gebruikt “ecological momentary assessment” (EMA), een techniek waarbij deelnemers op willekeurige momenten vragen krijgen toegestuurd. We vroegen hen onder meer waar ze zich bevonden, hoe hun omgeving eruitzag en hoe ze zich voelden. In totaal werden zo meer dan 16,602 antwoorden verwerkt van 756 deelnemers over de hele wereld. Ongeveer de helft woont in Groot-Brittannië, de rest in Europa, de VS of Australië.

Sociale contacten

Zo stelden we vast dat de eenzaamheid in overbevolkte omgevingen met tot 38 procent toenam. Dat effect bleef significant, ook als we factoren als leeftijd, geslacht, opleidingsniveau en beroep in rekening brachten.

Sociale inclusie daarentegen – het gevoel samen te zijn met gelijkgestemden die ons welkom doen voelen – werd in verband gebracht met een daling van 21 procent. Dat lijkt erop te wijzen dat de kwaliteit van onze sociale relaties ertoe doet – eerder dan de hoeveelheid sociale contacten die we hebben.

Als het gevoel van sociale inclusie eenzaamheid vermindert, dan kan het zogenaamde welzijn op voorschrift helpen. Daarbij verwijzen huisartsen en zorgpersoneel mensen met mentale problemen door naar sociale initiatieven, zodat ze gelijkgezinden kunnen vinden, met name in de steden. Een recente evaluatie daarvan in Groot-Brittannië toont aan dat het een effectieve manier is om eenzaamheid te verminderen. Het kan vooral goed helpen voor kwetsbare groepen, zoals mensen met verminderde mobiliteit of mensen die kampen met mentale problemen.

Natuur helpt

Opvallend is ook dat de omgeving een rol speelt in de ervaring van eenzaamheid. In stadsdelen met relatief veel groen, zoals bomen, struiken of vogels, voelen mensen zich maar liefst 28 procent minder eenzaam dan mensen die het zonder natuur moeten stellen.

Als eenzaamheid afneemt in contact met de natuur, dan betekent dat dat investeringen in kwalitatief groen, zoals parken en rivieren, in dichtbevolkte steden mensen kan helpen om minder eenzaam te zijn. Uit eerder onderzoek is ook al gebleken dat natuur de mentale gezondheid verbetert.

Eenzaamheid is een universele, maar tegelijk diep persoonlijke ervaring. Uit onze studie blijkt dat zelfs in steden, waar we omringd worden door mensen, betekenisvolle sociale contacten en toegang tot groen ons kunnen helpen om ons minder eenzaam te voelen.