Caracas richt dienst op om "binnenlandse vijand" te controleren

De linkse president Nicolás Maduro heeft via een nieuw decreet het Strategisch Centrum voor Veiligheid en Bescherming van het Vaderland (Cesppa) opgericht. Het centrum moet informatie verzamelen over "binnen- en buitenlandse vijandige activiteiten".

Die informatie moet het bij alle veiligheids- en inlichtingendiensten halen en bij "andere openbare en private entiteiten". Die zullen verplicht worden alle informatie die het Cesppa vraagt, te overhandigen, stelt het decreet. Het Cesppa mag zelf beslissen welke informatie het openbaar maakt.

Generaal-majoor als baas

De baas van het Cesppa wordt generaal-majoor Gustavo González López, voormalig commandant van de Bolivariaanse Militie, destijds opgericht door Hugo Chávez om het leger bij te staan bij binnenlandse taken.

De oprichting van het Cesppa komt er na herhaalde klachten van de overheid over sabotage van het elektriciteitsnet en van de economie. Op 30 september werden drie Amerikaanse diplomaten het land uitgezet voor hun vermeende rol in die feiten.

Het Cesppa echoot "de doctrine van nationale veiligheid die in de jaren zeventig en tachtig in de regio heerste", zegt de Argentijnse politicoloog Andrés Serbin, voorzitter van de Regionale Koepelvereniging voor Economisch en Sociale Onderzoek. Hij verwijst vooral naar "het verzamelen van informatie over vermeende binnenlandse vijanden".

Geen controle door het parlement

Serbin noemt het ook "zeer zorgwekkend dat er op het Cesppa geen enkele vorm van controle is door burgers of burgerlijke instellingen, ook niet door het parlement, en dat zijn eerste directeur een militair is."

De doctrine van nationale veiligheid wilde de veiligheid van de samenleving garanderen via de veiligheid van de staat, zegt Francisco Leal, hoogleraar politieke wetenschappen aan de Colombiaanse Universiteit van de Andes. "Een van de belangrijkste vernieuwingen was dat daarvoor de militaire controle van de staat nodig was. Een andere innovatie was de vervanging van de buitenlandse vijand door een binnenlandse."

Die doctrine maakte deel van uit van de Amerikaanse strategie om het communisme te bestrijden na de Tweede Wereldoorlog, zegt historicus Edgar Velásquez van de Universiteit van Cauca (Colombia). Via die strategie "consolideerde Washington zijn dominante positie in Latijns-Amerika, pakte het de Koude Oorlog aan, en stimuleerde het een rechts politiek denken in de landen van de regio."

Nooit grondige hervormingen in het leger

Door de democratiseringsgolf die in de tweede helft van de jaren tachtig begon, brokkelde de doctrine af. Maar bij de strijdkrachten in Latijns-Amerika hebben nooit grondige hervormingen plaatsgevonden. Het leger bleef zich, opnieuw onder invloed van Washington, met binnenlandse veiligheid bezighouden, maar nu tegen drughandel en criminaliteit.

Rechtse militaire dictaturen in Latijns-Amerika schakelden in de jaren zeventig en tachtig politieke tegenstanders uit door hen als "binnenlandse vijanden" te bestempelen. In verscheidene landen werden daarbij tienduizenden mensen gedood en gefolterd.

Venezuela hield zich ver van die tendens. En sinds 1999 heeft een regering die een "socialisme van de eenentwintigste eeuw" voorstaat , eerst met Chávez, nu met Maduro.

Verklikkers

Het Cesppa-decreet werd op 7 oktober gepubliceerd, maar woordvoerders van de regering en de regerende Verenigde Socialistische Partij van Venezuela (PSUV) bewaren het stilzwijgen.

We vroegen verscheidene PSUV-parlementsleden om een reactie maar ze weigerden. Ze wilden de inhoud van het decreet eerst "grondiger bestuderen".

Volgens Rocío San Miguel, directeur van de organisatie Burgercontrole van de Veiligheid, Defensie en het Leger, wil het Cesppa verklikkers maken van burgers. "Iedereen is verplicht de informatie te geven die het Cesppa vraagt over bijna welke materie ook."

De Alliantie voor de Vrijheid van Meningsuiting, die journalisten en mensenrechtenactivisten verenigt, eist "de onmiddellijke intrekking van het decreet" omdat het "tegen het grondwettelijke recht op informatie en het verbod op censuur in gaat."