Lichaamstemperatuur mens daalt gestaag

Een dalende trend in lichaamstemperatuur werd al eerder geconstateerd in westerse landen.

Nu thermometers overal ter wereld overuren draaien omdat koorts een van de voornaamste symptomen is van een covid-19-besmetting, valt het meer op: onze lichaamstemperatuur is zelden precies 37 graden Celsius wat wordt gezien als de “normale” lichaamstemperatuur. 

Veel vaker is die temperatuur in gezonde toestand lager. Dat is niet alleen omdat 37 graden een gemiddelde is van alle lichaamstemperaturen en die in werkelijkheid dus iets lager of iets hoger kan liggen, volgens onderzoekers is de gemiddelde lichaamstemperatuur van de mens effectief al twee eeuwen aan het dalen.

Verbeterde hygiëne

In de bijna tweehonderd jaar sinds de Duitse arts Carl Wunderlich de standaard “normale” lichaamstemperatuur heeft vastgesteld op 37 graden Celsius is deze door zowel ouders als artsen gebruikt als de maatstaf waarmee koorts - en vaak de ernst van ziekte - wordt beoordeeld.

Toch worden lagere lichaamstemperaturen steeds vaker gemeld bij gezonde volwassenen. Een studie uit 2017 onder 35.000 volwassenen in het Verenigd Koninkrijk vond dat de gemiddelde lichaamstemperatuur lager was (36,6 graden Celsius), en een studie uit 2019 toonde aan dat de normale lichaamstemperatuur bij Amerikanen ongeveer 36,3 graden Celsius bedraagt.

Vaak werd aangenomen dat deze daling verklaard kon worden uit het feit dat  we in de loop van de tijd minder infecties kregen dankzij verbeterde hygiëne, schoon water, vaccinaties, en later door het brede gebruik van geneesmiddelen zoals antibiotica of ontstekingsremmers.

Inheemse bevolkingsgroep

Een team van artsen, antropologen en lokale onderzoekers onder leiding van hoogleraar antropologie Michael Gurven van de universiteit van Santa Barbara heeft nu echter een vergelijkbare daling gevonden bij de Tsimane, een inheemse populatie in het Boliviaanse Amazonegebied. In de zestien jaar dat de onderzoekers de bevolking hebben bestudeerd, hebben ze ook bij de Tsimane jaar na jaar een daling van de gemiddelde lichaamstemperatuur waargenomen.

“In minder dan twee decennia zien we ongeveer hetzelfde wat ook is waargenomen in de VS over een periode van ongeveer twee eeuwen”, zegt Gurven. Hun analyse is gebaseerd op een steekproef van 18.000 observaties bij 5500 volwassenen. Ook werd er rekening gehouden met factoren die de lichaamstemperatuur kunnen beïnvloeden zoals omgevingstemperatuur en lichaamsmassa.

Minder vechten tegen infecties

“Ongeacht hoe we de analyse hebben uitgevoerd, de afname bleef significant”, zegt Gurven. “Zelfs toen we de analyse beperkten tot de 10 procent volwassenen die door artsen als volledig gezond werden gediagnosticeerd, zagen we nog steeds dezelfde afname van de lichaamstemperatuur in de loop van de tijd.”

“Dalingen kunnen te wijten zijn aan de opkomst van de moderne gezondheidszorg en het feit dat er nu minder aanhoudende milde infecties zijn dan in het verleden”, zegt Gurven. “De gezondheid is de afgelopen twintig jaar over het algemeen verbeterd, maar infecties zijn nog steeds veel voorkomend en vaak dodelijker op het platteland van Bolivia”, zegt hij. “Een verminderde infectie alleen kan de waargenomen daling van de lichaamstemperatuur niet verklaren.” Gurven en zijn team ontdekten immers dat een luchtweginfectie in de vroege periode van het onderzoek tot een hogere lichaamstemperatuur leidde dan dezelfde luchtweginfectie in een latere fase van het onderzoek.

“Het kan zijn dat het menselijk lichaam in het algemeen in betere conditie is dan twee eeuwen geleden en dus minder hard moet vechten tegen infecties”, zegt Gurven. “Een andere mogelijkheid is dat we tijdens de zomer gebruik maken van airconditioning en tijdens de winter van verwarming”, zegt coauteur van de studie Thomas Kraft. “Maar voor de Tsimane gaat dat niet op want zij maken geen gebruik van zulke moderne technologie, al hebben ze vandaag wel betere toegang tot kledij en dekens”, zegt hij.  

De onderzoekers waren aanvankelijk verrast dat ze geen enkele eenduidige verklaring vonden voor de daling van de lichaamstemperatuur. “Het is waarschijnlijk een combinatie van factoren, die allemaal wijzen op algehele verbeterde omstandigheden”, zegt Gurven.

Het onderzoek is verschenen in het tijdschrift Sciences Advances.