"Democratie in Venezuela gaat erop achteruit"

Venezuela "bevindt zich in een politieke crisis en de overheid probeert die te bedwingen met nog meer autoritair bestuur en nog meer repressie, zij het op een selectievere manier", zegt historica Margarita López Maya, directeur van de Latijns-Amerikaanse Raad voor Sociale Wetenschappen en hoogleraar aan de Centrale Universiteit van Venezuela.

"Er wordt geen dictatuur gecreëerd, zoals we in die in de regio gekend hebben, maar geleidelijk aan gaat de democratie achteruit."

Capriles naar Hooggerechtshof

Het debat over de democratie in het land is weer opgelaaid sinds Nicolás Maduro van de socialistische PSUV een maand geleden tot president werd verkozen. Hij volgde zijn overleden partijgenoot Hugo Chávez op.

Zijn tegenstander Henrique Capriles sprak van fraude en vroeg een hertelling van de stemmen: hij had 49,12 procent gehaald, Maduro 50,61 procent. De kiesraad stond alleen een beperkte hertelling toe. Capriles stapte daarop naar het Hooggerechtshof. Dat moet zich de komende dagen uitspreken over de kwestie.

In het parlement wordt de sfeer steeds bitsiger. Parlementsvoorzitter Diosdado Cabello, een voormalig militair, weigerde leden van de oppositie het woord te geven als ze niet expliciet Maduro erkenden als president. Oppositieleden die een parlementscommissie voorzaten, werden uit die functie ontslagen.

Gevechten in het parlement

Tijdens de parlementszitting van 23 april werd van op de meerderheidsbanken een microfoon gegooid naar de oppositie. Die verwondde oppositielid William Dávila in het gelaat. Een week later legden oppositieleden de meerderheid het zwijgen op door op toeters en fluitjes te blazen omdat ze zelf het woord niet hadden gekregen.

Ze toonden ook een bord met de tekst "Golpe al Parlamento", coup tegen het parlement. Daarop ontstonden gevechten tussen meerderheid en oppositie. Elf parlementsleden raakten gewond, twee oppositieleden hadden breuken in het gezicht.

Zoiets heeft Venezuela niet meer meegemaakt sinds de bloedige aanval op het parlement door aanhangers van president José Tadeo Monagas in 1848, zegt Elías Pino van de Academie voor Geschiedenis.

Arrestatie van oppositiekopstuk

Ondertussen werd ook generaal-op-rust Antonio Rivero gearresteerd. Onder Chávez leidde hij de Civiele Bescherming, nu maakt hij deel uit van de oppositie.

Rivero wordt beschuldigd van "lidmaatschap van een criminele organisatie". Dat kan via de een jaar oude antiterreurwet. Op een video is te zien hoe Rivero jonge manifestanten in Caracas instructies gaf kort nadat de overwinning van Maduro was bekendgemaakt.

In verscheidene steden is de voorbije weken gemanifesteerd. Bij sommige betogingen traden politie en Nationale Garde zwaar op. Er vielen heel wat gewonden. Tientallen mensen werden aangehouden. Minstens twee partijlokalen, van de regerende PSUV en van een oppositiepartij, werden in brand gestoken.

Tien doden

De regering zegt dat militanten van de oppositie in verscheidene deelstaten gezondheidscentra met Cubaanse artsen hebben aangevallen en dat daarbij tien PSUV-militanten zijn gedood. Justitie onderzoekt de moorden. Maduro noemt de doden "helden van het vaderland".

De PSUV beschuldigt Capriles ervan de aanstichter te zijn van de rellen. Minister van Gevangenisinstellingen Iris Varela zei dat ze al een cel klaar heeft voor Capriles. Bovendien verklaarde ze dat de oppositieleden in het parlement "die klappen verdiend hebben."

"Het is zeer ernstig dat kopstukken van de overheid dat soort taal hanteren, dat ze zich zo gedragen en dat Maduro hen niet terechtwijst", zegt López Maya . "Het gaat niet goed met de relatie tussen staat en samenleving, die op beschaafdheid gebaseerd moet zijn, dat wil zeggen op respect voor elkaar en op een dialoog die tot een consensus leidt."

Politieke achteruitgang

"De Venezolaanse democratie raakt steeds meer gekneld tussen een groeiend autoritair militarisme en anarchie. En het maakt niet uit of het nu om een links of rechts bewind gaat, het is een betreurenswaardige politieke achteruitgang."

Maduro "heeft in de weinige tijd die hij al aan het roer staat, zijn autoritaire kant getoond", zegt Marino Alvarado, coördinator van humanitaire organisatie Provea.

Toen Provea het harde optreden tegen de manifestaties na de verkiezingen aan de kaak stelde, beschuldigden minister van Buitenlandse Zaken Elías Jaua en minister van Informatie Ernesto Villegas de organisatie ervan "de achterhoede van het fascisme" te zijn. Meerderheid en oppositie slingeren elkaar steeds vaker de woorden "fascisme" en "fascistisch" naar het hoofd.

Militairen op straat

Het Forum voor het Leven, een coalitie van humanitaire organisaties, veroordeelt het geweld in het parlement, vraagt de repressie te stoppen en eist dat er opnieuw ruimte komt voor dialoog en voor respect tussen de politieke rivalen.

Volgens Alvarado zet Maduro "een toenemende militarisering van samenleving en overheid voort, met de benoeming van nog meer officieren op civiele posten en het bevel om militairen te laten patrouilleren in de steden."

Om de misdaad in te dijken – in april alleen al werden in Caracas 498 moorden gepleegd – krijgt de politie in de hoofdstad sinds gisteren de hulp van militairen. Dat betekent een gevaar voor de mensenrechten, zegt Provea. De organisatie wijst erop dat de laatste vijftien jaar 315 burgers zijn omgekomen bij militaire acties.