Birma wekt wrevel op bij Aziatische bondgenoten

De eerste prioriteit van president Thein Sein is ervoor te zorgen dat de regio de veranderingen aan de Birmese top steunt. Daarom vraagt hij aan de Associatie van Zuidoost-Aziatische Landen (Asean) om Birma voorzitter te maken van de organisatie.

"Het regime van Thein Sein is wanhopig op zoek naar internationale erkenning", zegt Win Min, een Birmese academicus die momenteel in de VS woont. "Het is cruciaal om geloofwaardigheid en respect af te dwingen voor de zogenaamde civiele regering."

Maar het diplomatieke offensief van de Birmese leiders zal de spanning verhogen tussen het Westen, dat nog vasthoudt aan sancties tegen het regime, en Azië, dat Birma graag in de economische regio wil integreren. Het Westen, met de VS op kop, verschilt sterk met Azië over hoe het moet omgaan met de problemen die Birma's strategische doelen stellen.

Er lijkt een nieuwe bereidheid om met de Birmese regering te praten. De VS hebben een speciale gezant aangesteld en de Europese Unie herzag de visumbeperkingen voor regeringsministers. Meer nog dan erkenning wil Birma goedkeuring en steun, vooral van de landen uit de regio. Onmiddellijk nadat president Thein Sein werd ingezworen, schreef hij de Asean-secretaris-generaal om de Birmese kandidatuur voor het voorzitterschap in 2014 te aanvaarden.

Asean-voorzitter

In 2004 sloeg Birma sloeg zijn beurt over om voorzitter te worden in 2006. De organisatie stond toen onder internationale druk om Birma af te wijzen. Nu wil de Birmese regering haar kans opnieuw grijpen. Ze dingt naar de goedkeuring van de Asean op de eerstkomende top in Indonesië volgende maand.

Sommige buurlanden van Birma vrezen dat ze worden misbruikt in een breder plan om te bewijzen dat er na de militaire dictatuur echt een pluralistische machtstructuur is gekomen. Voor veel landen uit de regio is Birma altijd een luis in pels van de Asean geweest. Sinds het land zich in 1997 aansloot bij de organisatie, vormde het een groot obstakel voor betere relaties met strategische partners als Europa en de VS.

Voor Birma is de goedkeuring van de Asean belangrijker dan de Chinese steun of de internationale erkenning. Eigenlijk wou het al voorzitter worden in 2011, om de nieuwe civiele regering te bestendigen. Vorig jaar werd beslist dat eerst Indonesië, Cambodja en Brunei aan de beurt zijn; ten vroegste in 2014 kan Birma dus aan het hoofd van de organisatie staan.

De boodschap is dat Birma eerst concrete verandering moet laten zien. "Het was de enige manier waarop we uiting konden geven aan onze irritatie over het feit dat we niets wisten over de geplande verkiezingen en politieke verandering", zei secretaris-generaal Surin Pitsuwan vorig jaar onmiddellijk na de beslissing.

De Asean-landen willen enerzijds druk zetten op de Birmese regering om democratischer en transparanter te worden, en anderzijds hun invloed op het regime behouden. "We moeten betrokken blijven in Birma, anders zou de situatie in dat land veel erger zijn", stelde de Thaise premier Abhisit Vejjajiva recent.

Washington is bezorgd

Het voorzitterschap lijkt de enige hefboom die de Asean-landen nog in handen hebben. "Bedreigen, vleien en berispen hebben geen effect gehad", aldus een Aziatische diplomaat met contacten bij de Birmese top. "Als we te hard pushen, zullen ze de deur voor ons sluiten. Of erger, eenzijdig de organisatie verlaten."

De Asean-landen beseffen dat relaties met hun belangrijkste partners – vooral Australië, de EU en de VS – onvermijdelijk in het gedrang komen. Washington heeft al zijn bezorgdheid geuit. "We zouden niet opgezet zijn met Birma in een leidersrol door zijn slechte staat op het vlak van de mensenrechten", liet regeringswoordvoerder Mark Toner recent weten.