Bhutan houdt deur dicht voor gevluchte burgers

Nepal hervatte vorige week gesprekken over de terugkeer van de vluchtelingen naar Bhutan, waardoor die weer hoop kregen. De gesprekken waren acht jaar geleden gestopt, maar bij een driedaags bezoek aan Nepal vorig week had de Bhutaanse premier Jigmi Thinley verklaard dat zijn regering bereid was de draad weer op te nemen.

Misleiding

De hoop van de vluchtelingen werd echter snel gesmoord, toen al na een dag bleek dat de Bhutaanse regering de vluchtelingen wil screenen en hun identiteit wil verifiëren. Thinley zei dat er een "nieuwe studie" of "onderzoek" moet komen naar de "mensen die in de kampen verblijven." "Het zijn economische vluchtelingen, milieuvluchtelingen en vluchtelingen die vertrokken als gevolg van politieke instabiliteit", zei Thinley tijdens een persconferentie in Kathmandu. "Ze zijn slachtoffer van omstandigheden die buiten hun controle liggen. Maar ik blijf erbij dat de vraag wie wel of niet een Bhutaanse vluchteling is,  onderwerp van discussie is."

De vluchtelingen verdenken Bhutan ervan de terugkeer zo lang mogelijk te willen uitstellen. "Nepal en Bhutan hebben vluchtelingen in Khudunabari, een van de zeven kampen, een paar jaar geleden al gezamenlijk geverifieerd", zegt T.P. Mishra, de 28-jarige redacteur van Bhutan News Service (BNS), een nieuwsdienst die opereert vanuit het buitenland. "De meeste mensen zijn erkend als Bhutanees, maar nog niemand is gerepatrieerd."

"Telkens als de Bhutaanse premier Kathmandu bezoekt, herhaalt hij dat Bhutan de repatriëring van de Bhutaanse vluchtelingen serieus neemt", zegt Mishra, die vorig jaar hervestiging in North Carolina in de VS accepteerde. "Een spelletje om de internationale gemeenschap te misleiden."

Exodus

De exodus uit Bhutan begon aan het einde van de jaren tachtig. "Tienduizenden etnische Nepalezen werd het burgerschap ontnomen", zegt mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HR) in het rapport 'Last Hope'. "Sommigen werden Bhutan uitgezet, anderen vluchtten het land uit, uit angst voor arrestatie en detentie."

Een politiebezoek middenin de nacht veranderde ook het leven van Balaram Paudyal, een ambtenaar uit het middenkader, in dat van een vluchteling. De politiemannen wilden hem arresteren voor "anti-overheidsactiviteiten", maar Paudyal wist te ontsnappen en vluchtte het land uit. Inmiddels zit hij al 22 jaar in een vluchtelingenkamp in Nepal.

Uiteindelijk werd ongeveer een vijfde van de bevolking van Bhutan verdreven. De meeste vluchtelingen bereikten Nepal in de jaren negentig, via India. Toen het aantal vluchtelingen steeds groter werd, riep Nepal de hulp in van de VN-Vluchtelingenorganisatie Unhcr. In 1992 lanceerde de Unhcr in samenwerking met het Wereldvoedselprogramma en andere niet-gouvernementele partners een uitgebreid hulpprogramma
 
In 2006 en 2007 steeg het aantal geregistreerde vluchtelingen in opvangkampen van de VN in de districten Jhapa en Morgan in Oost-Nepal tot meer dan 108.000. Daarnaast verblijven 20.000 vluchtelingen in Nepal buiten de kampen. Naar schatting wonen er ook 25.000 vluchtelingen in India.

Alcoholisme en prostitutie

De leefomstandigheden in de kampen zijn abominabel. Er wonen vaak verschillende gezinnen in krotten die maar één ruimte hebben. Ze delen hetzelfde toilet. Na zonsondergang is het stikdonker in het kamp, omdat er geen elektriciteit is. In de zomermaanden breekt er geregeld brand uit in de kampen. Tijdens de moessonregens loopt het water de woonruimten in. Huiselijk geweld, alcoholisme en prostitutie nemen toe, evenals het aantal besmettingen met hiv/aids.

Hoewel Nepal de vluchtelingen asiel heeft verleend, mogen ze niet werken of een bedrijf beginnen. Nepal is bang dat de vluchtelingen anders teveel gaan concurreren met de plaatselijke bevolking.

"Vluchtelingen hebben het recht in hun eigen land te leven", zegt Human Rights Watch. "Nepal en Bhutan hebben echter een gebrekkig verificatieproces in werking gesteld om te bepalen welke vluchtelingen kunnen terugkeren. Dat proces heeft veel internationale kritiek gekregen."

De vluchtelingen werden geclassificeerd in vier groepen: bona fide burgers, degenen die hun burgerschap hebben afgestaan en het opnieuw moeten aanvragen, niet-Buthanezen die niet terug mogen en criminelen. Die laatsten kunnen verwachten opgepakt te worden als ze terugkeren. Ondanks het verificatieproces kreeg niemand tot nu toe toestemming om terug te keren.

In 2006 en 2007 haalden westerse landen onder leiding van de Verenigde Staten Nepal over om de vluchtelingen te hervestigen in derde landen. De verhuizing van de Bhutaanse vluchtelingen werd het grootste en meest succesvolle hervestigingsprogramma van de Unhcr. Met hulp van de Internationale Organisatie voor Migratie, verlieten 40.000 vluchtelingen in 2010 de kampen. Van de ruim 72.000 overgebleven vluchtelingen hebben er 55.000 interesse getoond in hervestiging, zegt de Unhcr. Zij kunnen in 2014 vertrekken.