Politie intimideert hiv- en aidspatiënten in Oekraïne

De patiënten, verslaafden die substitutietherapie krijgen, kregen te horen dat ze geen middelen meer zouden krijgen, als ze de informatie niet verstrekten. Ze zijn nu bang dat de medische informatie tegen hen gebruikt zal worden als dat de autoriteiten uitkomt.

"Ze zijn erg bang. De gesprekken hebben al plaatsgevonden en de patiënten weten niet wat er gebeurt met de informatie die ze aan de politie hebben gegeven", zegt Pavlo Skala, programmamanager bij de Oekraïense Nationale Aids Alliantie in Kiev.
Stijging aantal infecties

Internationale gezondheidsexperts zeggen dat de substitutietherapie - waarbij heroïneverslaafden legaal doses van substituten zoals methadon en buprenorfine krijgen om hun verslaving onder controle te krijgen - bewezen heeft de verspreiding van hiv/aids tegen te gaan onder injecterende drugsgebruikers. De therapie wordt gesteund door de Verenigde Naties (VN) en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

De WHO en Unaids stellen dat Oost-Europa en Centraal- Azië te maken hebben met een van de snelstgroeiende hiv-epidemieën in de wereld. Tussen 2001 en 2008 steeg het aantal infecties met 66 procent. Oekraïne is een van de landen met de grootste problemen. Na de val van het communisme ruim twintig jaar geleden, ontstond een epidemie die werd aangewakkerd door drugsgebruikers die hun drugs injecteren.
 
Naar schatting zijn er in Oekraïne meer dan 300.000 drugsverslaafden die drugs injecteren. In grote steden zou ongeveer een kwart van de gebruikers besmet zijn met hiv.
 
Oekraïne is volgens deskundigen een van de Europese landen met het hoogste aantal hiv-besmettingen. Zo'n 360.000 mensen ouder dan vijftien jaar zijn geïnfecteerd. In 2009 was 1,1 procent van de volwassenen besmet. Ter vergelijking: in Groot-Brittannië ligt dat cijfer op 0,2 procent van de volwassen bevolking.

Vrijwillig

Oekraïne kreeg lof van internationale gezondheidsgroepen nadat het in 2004, na de Oranje Revolutie, de substitutieprogramma's invoerde in een poging de hiv-epidemie te bestrijden. Momenteel zijn er vijfduizend drugsgebruikers geregistreerd als deelnemer aan een programma. Het is de bedoeling dat aantal voor 2014 op te voeren tot twintigduizend.

Vorig jaar meldden gezondheidswerkers echter dat er sprake was van systematische intimidatie van ngo's en artsen die meewerken aan de programma's. Zij kregen onder meer te maken met aanklachten voor drugsmisdrijven.
 
Sinds kort lijkt de politie dus ook de patiënten te intimideren. Volgens betrokken organisaties zijn verslaafden in de buurt van klinieken gedwongen in politieauto's te stappen en vragen te beantwoorden over hun gezondheid. Politieagenten beweerden later dat het ging om een "vrijwillige vragenlijst."
 
Tegen patiënten werd echter gezegd dat ze geen medicijnen zouden krijgen, als ze de vragen niet beantwoordden. Verslaafden die weigerden, werden fysiek bedreigd of kregen te horen dat hun weigering consequenties zou hebben, zoals het inlichten van familie of buren over hun therapie en hiv-status.

Rusland

"Persoonlijke gegevens - zoals iemand hiv-status - verzamelen, is een duidelijke schending van de mensenrechten", zegt Ted Nierras, hoofd van het Oost-Europateam van de Internationale Aids Alliantie. "De intimidatie van patiënten, dienstverleners en ngo's helpt niet bij het verminderen van hiv-infecties en aids. We hebben berichten die erop wijzen dat meer dan 2.700 cliënten gedwongen zijn medische informatie te geven voordat ze toegang kregen tot levensreddende medicijnen. Dat moet ophouden."

De Oekraïense minister van Binnenlandse Zaken, Anatoly Mogilev, heeft herhaaldelijk in het openbaar laten weten tegen substitutietherapie te zijn. Hij noemde het besluit om de therapie te legaliseren "een fout."

Vorige maand stuurde Mogilev een brief naar de premier, met de vraag om te overwegen het gebruik van methadon bij substitutietherapie te verbieden. Ook wil hij dat deskundigen op het gebied van farmacie een 'softere' drug ontwikkelen voor de substitutietherapie die geproduceerd kan worden door de binnenlandse farmaceutische industrie.

De strijd van de minister van Binnenlandse Zaken lijkt in te gaan tegen de steun van de overheid voor de substitutietherapie. Premier Mykola Azarov gaf in januari juist opdracht om de programma's voor substitutietherapie uit te breiden.
Waarom de oppositie tegen de therapie heeft geïntensifieerd, is onduidelijk. Sommige experts speculeren dat corrupte politieagenten handelen namens drugsbaronnen die bang zijn dat hun handel lijdt onder de programma's.

Een andere theorie is dat Rusland invloed heeft op het Oekraïense beleid. Substitutietherapie is verboden in Rusland. Daar wordt de therapie eenvoudigweg gezien als het verstrekken drugs aan verslaafden.