“Verkiezingen in Congo zullen niet eerlijk zijn”

De verkiezingen van volgende maand zijn de tweede stembusgang sinds het einde van wat de Afrikaanse Wereldoorlog wordt genoemd – de reeks van gewapende conflicten die de Democratische Republiek Congo tussen 1998 en 2003 teisterden en naar schatting vijf miljoen mensen het leven kostten. Verscheidene buurlanden wakkerden het geweld aan, maar ook het gebrek aan participatie en goed bestuur in Congo speelde een belangrijke rol.

Gebrek aan transparantie

Congo is zich aan het herstellen van de verschrikkingen van de oorlog, al is er in het oosten van het land nog geen einde gekomen aan het geweld. Maar er heerst twijfel aan het democratische gehalte van de verkiezingen die moeten uitmaken wie het uitgestrekte land de volgende jaren zal besturen. Experts van het OSISA, een door de speculant en filantroop Georges Soros gefinancierd initiatief dat de democratie in zuidelijk Afrika wil versterken, klagen onder meer dat de Onafhankelijke Congolese Verkiezingscommissie (CENI) nog geen informatie heeft vrijgegeven over de locatie van de kiesbureaus in het land en de plannen om de veiligheid van de kiezers en de stembussen te waarborgen.

De commissie heeft ook niet laten weten hoeveel waarnemers er zullen kunnen toekijken op de kiesverrichtingen, hoe de stembussen naar de telcentra zullen worden overgebracht en hoe de stemmen precies zullen worden geteld.

Te veel kiezers

Intussen protesteren Congolese middenveldorganisaties en politici van de oppositie tegen verdachte onregelmatigheden die nu al aan het licht komen. Vooral de stijging van het aantal namen op de kiezerslijsten wekt onbehagen. Bij de stembusgang van 2006 brachten bijna 26 miljoen Congolezen hun stem uit, nu lijkt het erop dat er 32 miljoen kiezers zullen deelnemen. De grondwet sluit militairen, agenten, buitenlanders of minderjarigen uit van de verkiezingen, maar er zijn vermoedens dat er toch mensen uit die groepen op de kiezerslijsten zijn beland.

“Hoe kan het aantal kiezers nu stijgen terwijl het land in oorlog is”, vraagt Leonnie Kandolo, zich af, de stichter van het Cadre Permanent de Concentration des Femmes Congolese, een netwerk van Congolese vrouwenorganisaties. “Veel mensen zijn gestorven. Toch is het aantal geregistreerde kiezers sterk toegenomen, en vooral in de provincies die achter de president staan.”

Oppositie onder vuur

Het OSISA maakt ook gewag van excessief geweld van de ordediensten tegen oppositiepartijen. Er werd al met scherp geschoten op deelnemers aan politiek geïnspireerde betogingen. Volgens Jean Robert Efalema van het Congolees Observatorium voor de Media zet de regering jongeren in om de oppositie het leven zuur te maken. “Ze plunderen kantoren van de partijen en hebben ook al een tv-station van een oppositiepartij in brand gestoken.”

Er zijn ernstige twijfels aan de onafhankelijkheid van de CENI, de verkiezingscommissie die de stembusgang in goede banen moet leiden. Bij de samenstelling van de commissie werd in elk geval geen rekening gehouden met de middenveldorganisaties, klaagt Jonas Tshiombela Kabiena, de stichter van ‘De Nieuwe Civiele Samenleving in Congo’, een netwerk van tweehonderd organisaties. Het bestuur van de CENI bestaat uit vier vertegenwoordigers van de regeringspartij en drie van de oppositie. “Ze probeerden de middenveldorganisaties te dwingen zich bij een van de kampen aan te sluiten, maar dat willen we niet. We zijn onafhankelijk en onze aanwezigheid is cruciaal voor een grotere transparantie.”

Te vroeg

Kabiena maakt zich zorgen dat als de verkiezingen onder de huidige omstandigheden plaatsvinden, het land weer zal afglijden naar een burgeroorlog. “Er zal luid protest klinken over het gebrek aan legitimiteit van de verkozenen, en dat willen we niet opnieuw meemaken.”

De oppositie en middenveldorganisaties willen dat de verkiezingen worden uitgesteld om een betere organisatie mogelijk te maken, maar de autoriteiten blijven vasthouden aan 28 november.

Eftalema hoopt dat er bij de verkiezingen van volgende maand in elk geval even veel ruimte komt voor internationale waarnemers als bij de stembusgang van 2006. “De Congolese bevolking wenst dat de internationale gemeenschap erbij is, om vrije en eerlijke verkiezingen te waarborgen.”