Slachtoffers Rode Khmer willen schadevergoeding

De hoogste Rode Khmer-leiders worden beschuldigd van misdaden tegen de menselijkheid, moord en genocide. Ze zouden de architecten zijn van een regime dat leidde tot meer dan 2,2 miljoen doden tussen 1975 en 1979.
Meer dan dertig jaar nadat het regime instortte, zijn de vier bejaarde verdachten ook de enige hoge Khmer-leiders die berecht zullen worden voor het VN-tribunaal.
"Deze zaak wordt de belangrijkste uit de Cambodjaanse geschiedenis", zegt Youk Chhang, directeur van het Documentatiecentrum van Cambodja, dat materiaal verzamelt over de misdaden. "Het proces kan ervoor zorgen dat de Cambodjanen deze bladzijde van de geschiedenis kunnen omslaan en vooruit kunnen."
Het proces zal naar verwachting beginnen in de eerste helft van 2011. Sommige waarnemers stellen echter dat het geen betekenis heeft als de cruciale kwestie van schadevergoedingen aan de slachtoffers van het regime niet aan de orde komt.

Inadequaat

In juli veroordeelde het tribunaal de voormalige gevangenisbaas van de Rode Khmer, Kaing Khek Eav, beter bekend als Duch. Hij werd veroordeeld voor medeplichtigheid aan de moord op ongeveer 14.000 mensen die gezien werden als vijanden van het regime.
Vertegenwoordigers van slachtoffers en hun familieleden, zeggen dat het tribunaal zich duidelijker moet uitspreken over schadevergoedingen, die een sterke symbolische waarde hebben.
Het tribunaal kan "collectieve en morele herstelbetalingen" toekennen aan slachtoffers. In de zaak tegen Duch vroegen slachtoffers om gratis medische zorg, onderwijsfaciliteiten en een lesprogramma over mensenrechtenschendingen en genocide en ook om een fonds voor beroepsonderwijs en leningen aan kleine bedrijven.
Uiteindelijk besloot het tribunaal alleen om de namen van erkende slachtoffers te vermelden in de geschreven uitspraak en transcripten van de verontschuldigingen en bekentenissen van Duch op de website van het tribunaal te publiceren. Dat laatste gebaar werd door sommigen als totaal inadequaat gezien, omdat maar weinig plattelandsbewoners toegang tot internet hebben.
"Het betekent niets voor de slachtoffers", zegt Sok Leang, interim-directeur van het Centrum voor Rechtvaardigheid en Verzoening. Het tribunaal stelde echter dat het niet de jurisdictie had om de gevraagde vergoedingen toe te kennen, zoals het verplicht lesgeven over genocide.

Testcase

Volgens de rechtsregels is Duch als enige verantwoordelijk voor herstelbetalingen, maar het tribunaal heeft geen middelen om betaling af te dwingen als de veroordeelde niet mee wil werken.
Sok noemt de eerste zaak een "test". "Het was een les voor de slachtoffers en de rechters." Bij de vier hoge Khmer-leiders moet het tribunaal meer creatieve en symbolische oplossingen vinden als de verdachten schuldig worden bevonden, zegt hij.
Het tribunaal heeft al maatregelen genomen om deze zaak anders aan te pakken. Een dag nadat de aanklachten bekendgemaakt werden, kondigde het tribunaal aan dat het nieuwe regels had goedgekeurd die de mogelijkheden om schadevergoedingen toe te kennen, uitbreiden. Zo is het nu mogelijk om geld van donorlanden te gebruiken voor schadevergoedingen.