"Ik vond het leuk kindsoldaat te zijn"

Het was het jaar waarin milities zijn school binnenvielen in een dorpje bij Bukavu, in Zuid-Kivu in de Democratische Republiek Congo (DRC). Samen met andere kinderen werd hij gedwongen mee te komen naar een kamp in het bos, waar ze getraind werden als soldaat.

"Er zijn veel slechte dingen gebeurd waar ik niet over kan praten", zegt Murhula, die nu 25 jaar oud is. "Je werd er ontmenselijkt." Hij vocht negen jaar voor verschillende militaire groepen.

In de Democratische Republiek Congo zijn naar schatting dertigduizend kinderen, van wie een derde meisjes, getraind tot kindsoldaten. Ze helpen bij gevechten om de tribale macht en natuurlijke rijkdommen.

Demobilisatie

Congo heeft een aantal internationale verdragen over kinderrechten geratificeerd. in 2001 tekende het Centraal-Afrikaanse land een VN-resolutie tegen rekrutering van kindsoldaten en voor demobilisatie en rehabilitatie. Tot nu toe gebeurde er echter weinig om die overeenkomst na te komen, zegt mensenrechtenorganisatie Amnesty International.

Na de verkiezingen in 2006, en vooral na het Goma-vredesakkoord in 2008 dat enige rust bracht in het oosten van de DRC, besloten internationale hulporganisaties zoals het VN-Kinderfonds Unicef en de katholieke organisatie Caritas te helpen bij de demobilisatie van de kindsoldaten.

Maar psychologische bijstand voor  de duizenden getraumatiseerde en gehersenspoelde jongeren is geen onderdeel van de mobilisatie. En dat is wel nodig, willen ze een kans maken om weer normaal te kunnen functioneren in de maatschappij.

Duister verleden

Congo zit met een generatie kinderen en jongvolwassenen die zich geen leven zonder geweld kunnen herinneren. Getraumatiseerd door gebeurtenissen die zowel volwassenen als kinderen nooit mee zouden moeten maken, worstelen de kinderen met agressie, criminaliteit en verslavingen. Ze kunnen enkel met veel moeite weer in de samenleving geïntegreerd worden.

Zelfs ouders willen deze kinderen vaak niet terug omdat ze, zoals het voorbeeld van Murhula laat zien, een duister verleden met zich meedragen. Na jaren geleefd te hebben onder een strikte, hiërarchische militaire ideologie, begon Murhula het toebrengen van pijn leuk te vinden. Hij rechtvaardigt zijn daden met het argument dat het "normaal is in een oorlog."

"Ik vond het leuk soldaat te zijn. Ik weet niet hoeveel mensen ik vermoord heb. Ik volgde gewoon bevelen op", zegt hij.

Verlangen naar geweld

De meeste kindsoldaten zijn tegelijkertijd slachtoffer en dader. Hoe zij het best te behandelen zijn, wordt nu onderzocht door de Duitse psychologen Tobias Hecker en Katharin Hermenau van de Universiteit van Konstanz. Ze werken in een rehabilitatiecentrum in Goma in Noord-Kivu.

"We realiseerden ons dat degenen die geweld leuk vonden minder last hebben van posttraumatische stress, maar ze kunnen moeilijker weer integreren in de samenleving omdat zo weer gewelddadig kunnen worden", zegt Hermenau.

Op grond van meer dan tweehonderd gesprekken met kindsoldaten, concluderen de onderzoekers dat slechts een minderheid - 25 procent - last heeft van een posttraumatische stressyndroom. Drie van de vier voormalige kindsoldaten blijft positieve emoties voelen bij geweld.

"We zien veel trots en behoefte aan wraak en macht. Veel voormalige kindsoldaten zeggen dat ze verlangen naar extreem geweld ", zegt Hermenau.

Opleiding

Hun bevindingen laten zien hoe problematisch het is om kindsoldaten te laten reïntegreren in de samenleving.

Een van de organisaties die zichzelf met deze moeilijke taak belast heeft, is het Centrum voor Professionele en Ambachtelijke Scholing (CAPA) in Bukavu. De nonprofitorganisatie leert voormalige kindsoldaten onder meer metselen, timmeren en leer bewerken.

Directeur Vital Mukuza van CAPA is zich bewust van de kleine kans op succes. "Het is extreem moeilijk. De jongeren zijn agressief, prikkelbaar en vatbaar voor geweld en vandalisme. Ze vormen continu een bedreiging voor anderen. Ze respecteren geen regels en accepteren geen autoriteit. Ze zijn gewend te krijgen wat ze willen. Het kost maanden om ze te laten wennen aan het normale leven."

Hier in dit centrum wil Murhula proberen een nieuwe start te maken, door te leren gitaren te bouwen. Hij is er al een paar jaar mee bezig en hoopt op een dag een winkel te openen, of zelfs een gezin te stichten. "Ik wil niet meer aan het verleden denken", zegt hij.

Maar de meeste van de dertigduizend kindsoldaten in Congo kunnen niet terugvallen op psychologische, sociale en financiële steun. Eenmaal gedemobiliseerd, moeten ze zien te overleven. Ze leiden vaak een geïsoleerd leven in armoede.

Mulume (22), die op zijn zeventiende gerekruteerd werd door de rebellenbeweging Maï-Maï, is nu werkloos en zegt dat hij zich behoorlijk verloren voelt. Hoewel hij terugmocht naar zijn dorp Kahungu, 65 kilometer ten noorden van Bukavu, voelt hij overal een diep wantrouwen om zich heen. Op de vraag of hij een toekomst voor zichzelf ziet, antwoord hij: "Nee, en daar moet ik maar mee leven."