"Beruchte Zuid-Soedanese veiligheidsdienst kon ongehinderd martelen"

De mensenrechtenorganisatie zegt dat de NSS sinds de uitbraak van de burgeroorlog in december 2013 willekeurig mensen heeft vastgezet, standrechtelijke executies heeft uitgevoerd en verantwoordelijk is voor gedwongen verdwijningen en illegale surveillance.

Het rapport analyseerde het gedrag van de NSS tussen 2014 en 2020 en de sfeer van angst die daardoor is ontstaan. HRW constateerde onder meer dat er juridische obstakels zijn voor de slachtoffers om hun recht te halen, waaronder juridische immuniteit van NSS-agenten en een gebrek aan politieke wil om de mensenrechtenschendingen aan te pakken.

Straffeloosheid

“Alles wat nodig is, is politieke wil om de beruchte Zuid-Soedanese veiligheidsdienst in te tomen en aansprakelijk te stellen voor jarenlang misbruik”, zegt Carine Kaneza Nantulya, directeur Belangenbehartiging Afrika bij HRW. “In plaats daarvan heeft de dienst nog steeds de voorkeur van de regering als het gaat om het uitoefenen van repressie. Hij draagt bij aan een cultuur van straffeloosheid waarbij slachtoffers en hun familie nauwelijks mogelijkheden hebben hun recht te halen.”

HRW sprak voor het onderzoek met voormalige NSS-gedetineerden en hun gezinsleden, activisten, analisten, ambtenaren, voormalige militairen, leden van veiligheidsdiensten, ngo’s, diplomaten en VN-functionarissen.

Illegale detentiecentra

Sinds de uitbraak van het conflict, waren journalisten, activisten, oppositieleden en critici geregeld doelwit van de veiligheidsdiensten. De rol van de dienst breidde zich ook uit van inlichtingen verzamelen tot handhaving en gevechtsoperaties.

Gedetineerden werden in de afgelopen jaren vastgehouden in drie NSS-detentiecentra in Juba – Blue House, Riverside en Hai Jalaba – en op geheime plaatsen, inclusief woonhuizen. Geen van die plaatsen is officieel aangewezen als detentiecentrum. Tot de gedetineerden behoorden ook zwangere vrouwen, mensen met een handicap en kinderen, zegt HRW.

De gedetineerden kregen onder meer te maken met marteling, eenzame opsluiting en andere vormen van mishandeling. Hun vrijlating verliep vaak via presidentiële amnestie, via connecties of door betaling van steekpenningen.

Tribunaal

In september vorig jaar gaf president Salva Kiir opdracht een tribunaal op te zetten om NSS-officieren te berechten voor misdaden tegen de staat. Er is echter geen bewijs dat het tribunaal of andere pogingen tot gerechtelijke stappen geleid hebben tot geloofwaardig onderzoek en berechting voor mensenrechtenschendingen.

In 2018 beloofde de regering de NSS te zullen hervormen. Tot nu toe werden er volgens HRW echter slechts minimale hervormingen doorgevoerd, die het hart van het misbruik niet raken. De mensenrechtenorganisatie pleit voor sluiting van de illegale detentiecentra, vrijlating van de gedetineerden en juridische waarborgen die machtsmisbruik binnen de dienst kunnen voorkomen.

Er moet tevens een grondig onderzoek komen naar het handelen van de dienst en verantwoordelijke minister voor nationale veiligheid, zegt HRW. “De Zuid-Soedanese autoriteiten moeten de veiligheidsdienst hervormen en recht en compensatie garanderen voor de slachtoffers”, zegt Kaneza. “Dat is een cruciale stap op weg naar een toekomstige, bloeiende rechtsstaat met respect voor fundamentele mensenrechten.”