Artsen en traditionele genezers steken koppen bij elkaar over aids

Het twintigtal mannen en vrouwen bekijkt elkaar weifelend. Aan de ene kant van de tafel zitten de artsen, verpleegsters en therapeuten, net terug van een middagvergadering over de behandeling van seropositieve patiënten. Aan de andere kant de traditionele genezers – of "cureindeiros" zoals ze hier heten, die hier gebracht zijn met bussen van het Mozambikaanse Rode Kruis, in sommige gevallen van het platteland. Het Rode Kruis werkte jaren apart met genezers over HIV-preventie, maar vond het tijd voor deze historische ontmoeting.

Maar de sfeer is ongemakkelijk. Amelia Macaringue van het Rode Kruis probeert het ijs te breken en stelt vragen. Ze vraagt hoe beide groepen kunnen samenwerken tegen de verspreiding van HIV. Niemand geeft een kik. Of ze met een actieplan kunnen komen. Geen reactie. Welke moeilijkheden ze denken dat zullen opduiken bij samenwerking, en wat de oplossing kan zijn.

Die laatste vraag doet het. Aurelio Morasse, een traditioneel genezer, geeft antwoord. “Ik ben ook opgeleid. Ik was vroeger leraar, dus ik weet waarover ik het heb. Er zijn ziekten die alleen een traditionele genezer kan helen, maar jullie (de artsen) verwijzen die nooit naar ons door. We weten bijvoorbeeld hoe we mensen kunnen genezen van kwade geesten, en van sommige infectieziekten. Wie weet vinden we niet het middel tegen aids.”

Vanop de andere kant van de tafel reageert Madelena Anapenje, een arts. “Maar jullie verspreiden HIV door hetzelfde scheermesje te gebruiken bij verschillende mensen. En hoe kunnen we mensen naar jullie doorverwijzen als we niet begrijpen wat jullie doen, omdat jullie je methoden geheim houden?”

De discussies duren voort, en op het eind gaan beide groepen akkoord dat dit de start os van maandelijkse ontmoetingen. Maar een datum wordt nog niet vastgelegd. Macaringue van het Rode Kruis vindt de bijeenkomst desondanks een succes. Op z’n minst is er een begin gemaakt.

In Mozambique raken dagelijks zo’n 600 mensen besmet met het aidsvirus, de meeste voor hun vierentwintigste verjaardag. De besmettingsgraad voor de leeftijdsgroep russen 15 en 59 bedraagt maar liefst 16,2 procent. Juist omdat zoveel mensen traditionele genezers bezoeken kunnen zij een groot verschil maken, vooral als ze meer de kans krijgen om samen met westers opgeleide artsen te werken, vindt Macaringue.

“Traditionele genezers hebben immense invloed in de gemeenschappen. Het zijn populaire gezondheidswerkers voor de meeste mensen, zowel op het platteland als in de steden. Mensen zouden niet alleen naar hun negatieve praktijken moeten kijken”, zegt ze.

Ook Macaringue erkent wel dat die praktijken soms bijdragen aan de verspreiding van aids. Dat geldt bijvoorbeeld voor de zuiveringsrite die de genezers aanraden na een overlijden; Een mannelijk familielid moet dan seks hebben met een vrouwelijk lid, en in sommige dorpen zeggen de genezers dat de rest van de familie zal overlijden als dit niet of met een condoom gebeurt.

Maar de Rode Kruiswerkster zegt dat dit soort gewoonten geleidelijk aan het veranderen zijn en dat meer en meer genezers een veilige houding aannemen en voorschrijven. Een voorbeeld is Alice Chauque. Als traditionele genezer ziet zij zo’n vijftig patiënten per maand in het landelijke plaatsje Moamba, op zo’n 45 kilometer van de Zuid-Afrikaanse grens. Velen lijden aan HIV-gerelateerde ziekten.

“Ik heb mijn praktijken veranderd na een training van het Rode Kruis”, zegt Chauque . “We dachten vroeger dat de oorzaak van aids was dat iemand was behekstn maar nu weet ik hoe het overgedragen wordt. Als ik mijn patiënten moet vaccineren (snijden) om een kwade geest uit te drijven, vraag ik hen nu om hun eigen scheermesje mee te brengen. Ik gebruik handschoenen.”

Chauque gelooft ook dat het drinken van kruiden een goede zuiveringsceremonie kan zijn, ter vervanging van onbeschermde seks. “En ik weet wanneer een van mijn patiënten naar het ziekenhuis moet gaan om een behandeling met aidsremmers te starten. Ik vind dat we goed kunnen samenwerken met de artsen in het ziekenhuis.” (ADR) MDG