"Andere wereld" krijgt vorm in Latijns-Amerika

Latijns-Amerika is de regio die het dichtst in de buurt komt als het gaat om het vervullen van de slogan van het WSF: Een andere wereld is mogelijk. De meeste regeringen in Latijns Amerika moeten weinig hebben van neoliberalisme en de Amerikaanse hegemonie. De deskundigen zijn wel verdeeld in sceptici en optimisten in hun oordeel over de vertaling van die veranderingen naar meer politieke macht voor sociale bewegingen.

Het WSF, in het leven geroepen als alternatief voor het Wereld Economisch Forum in Davos, vindt van 20 tot en met 25 januari plaats in de Keniaanse hoofdstad Nairobi. De organisatie verwacht zo'n 150.000 activisten uit meer dan honderd landen. De Latijns-Amerikaanse deelname aan het WSF zal waarschijnlijk klein zijn.

De reiskosten naar Nairobi vormen een struikelblok voor veel niet-gouvernementele organisaties en andere groepen uit het Latijns-Amerikaanse middenveld. Desondanks zal Latijns-Amerika in Nairobi vaak onderwerp van gesprek zijn, als concreet voorbeeld van weerstand tegen de unipolaire wereld en het dominante economische model van vrijhandel dat de VS voorstaan.

Twee politieke gebeurtenissen in 2006 waren positief voor de Verenigde Staten. In Colombia werd de rechtse president Álvaro Uribe herkozen en in Mexico won de conservatieve kandidaat Felipe Calderón de verkiezingen. Beide presidenten hechten aan goede contacten met de VS. Amerika was ook niet rouwig om het verlies van nationalist Ollanta Humala in Peru. Hij moest het afleggen tegen de centrum-linkse Alan García.

Correa en Ortega waren de laatst overgebleven linkse leiders die in 2006 gekozen konden worden, een jaar waarin ook Hugo Chávez van Venezuela en Luiz Inácio Lula da Silva in Brazilie werden herkozen. Eerder al kwamen met Michele Bachelet en Evo Morales met linkse regeringen aan het roer in Chili en Bolivia.

Met eveneens linkse regeringen in Uruguay en Argentinië heeft Latijns-Amerika een uitgesproken links karakter gekregen. De Venezolaanse president Chávez leidt een beweging naar "socialisme voor de eenentwintigste eeuw", en Ortega en Correa staan achter zijn plannen voor een Bolivariaans Alternatief voor de Amerika's (ALBA). Dat alternatief is een antwoord op de plannen voor een Pan-Amerikaanse Vrijhandelszone (FTAA) die in 1990 werden gelanceerd door toenmalig president George Bush, de vader van de huidige president.

Het ALBA krijgt uit steun uit Cuba en Bolivia, terwijl vertegenwoordigers van het zogenoemde "pragmatisch links", zoals Lula da Silva van Brazilië, hun steentje hebben bijgedragen aan het tot zinken brengen van de FTAA.

Los van typeringen die Lula, Bachelet en Tabaré Vázquez van Uruguay betitelen als "pragmatisch links" en Chávez, Morales en Correa als "radicaal links", liggen vrijwel al deze regeringen overhoop met het Internationaal Monetair Fonds (IMF).

De opmars van links in Latijns-Amerika heeft het continent opnieuw een laboratorium voor sociale en politieke experimenten gemaakt, maar de rol van sociale bewegingen daarin is niet altijd even duidelijk. Chávez is een typisch voorbeeld van een leider waar de meningen over verdeeld zijn. Sommigen wijzen op zijn positieve rol in het stimuleren van deelname van burgers bij vernieuwing op het gebied van landbouw, drinkwatervoorziening en woningbouw. Tegelijkertijd houdt hij vast aan een eenpartijstelsel dat meer lijkt op het communisme van de twintigste eeuw dan op het door hemzelf geroemde 'socialisme voor de eenentwintigste eeuw’."

De regeringen van Chávez and Morales hebben een "overdreven" nationalistisch karakter, menen Toni Negri en Giuseppe Cocco, twee Italiaanse experts op het gebied van sociale bewegingen. In een interview met de Argentijnse krant Página 12 prezen ze daarentegen de verantwoordelijke houding van de regeringen van Brazilië en Argentinië in confrontaties met het IMF en de Club van Parijs. De Club van Parijs coördineert het beleid rond buitenlandse schulden. Ook zouden die landen de ontwikkeling van sociale bewegingen zoals vakbonden en mensenrechtenorganisaties bevorderen.

Volgens Negri en Cocco zou het wenselijk zijn als de twee grootste Latijns-Amerikaanse landen, vooral Brazilië, zich dichter naar het ALBA toe bewegen. Op die manier zou Lula "van Bolivariaanse initiatieven kunnen leren", terwijl de sterk aanwezige nationalistische aspecten aan het beleid van Chávez, en misschien ook Morales, afgezwakt kunnen worden.

Dialoog tussen de nieuwe linkse regeringen en sociale bewegingen verloopt niet gemakkelijk, zoals blijkt uit conflicten in Bolivia. En in Chili vormt de beweging voor de democratisering van het onderwijs een constante uitdaging aan het adres van Bachelet.

Latijns-Amerika voert op macro-economisch niveau stevig oppositie tegen neoliberale globalisering. In die oppositie worden ook de eisen van de andersglobalisten die streven naar "Een andere wereld" verwoord, zoals kritiek op vrijhandel en de noodzaak om de schuldensituatie opnieuw onder de loep te nemen.

Correa, de nieuwe president van Ecuador, zei maandag bij zijn inauguratie dat de "nacht van het neoliberalisme voorbij gaat." De uitdaging aan het adres van sociale bewegingen is om een bij de 'nieuwe dageraad' een stem te krijgen.