Wereld in crisis: VN na 75 jaar nog niet uitgespeeld (OPINIE)

Net als in 1945, wordt ons gevraagd een visie te tonen op de wereld na de wereldwijde catastrofe. In onze post-pandemische wereld moeten we niet een gedeeltelijke transformatie doormaken, maar een volledige, een waarin het menselijke zelfbelang wordt afgestemd op planetaire realiteiten.

Zo’n wereldwijde reset kan universele voordelen opleveren in de vorm van een gezondere, veiliger, vriendelijker en meer spiritueel verbonden samenleving.

Zoals VN-historicus Paul Kennedy zei, is het vandaag moeilijk het naoorlogse optimisme dat een nieuwe wereldorde mogelijk was, of al was gearriveerd, te voelen. Uiteraard waren de visionairen van toen te optimistisch. 

De les en inspiratie hieruit voor ons is dat ze in staat waren in een wereld die in puin lag, een moment van transformatie te zien voor iedereen. Als dat toen kon, dan kan het zeker ook nu.

Wereldwijde samenwerking

In 1945 kampten de Verenigde Naties met dezelfde uitdagingen als in een eerder experiment van wereldwijde samenwerking, de Liga van Naties. Elke stem die zich uitsprak vóór een wereldwijd instituut gericht op samenwerking, kreeg tegengas van een stem die waarschuwde voor de erosie van nationale soevereiniteit. Dit stevige debat duurt nog voort tot op de dag van vandaag.

Intussen kunnen de Verenigde Naties nog steeds niet ontsnappen aan de fundamentele paradox van alle internationale organen. Ze zijn zo sterk of zo zwak als hun lidstaten.

De voormalige Amerikaanse ambassadeur bij de VN, Richard Holbrooke, sprak hierover de beroemde woorden: “De VN de schuld geven van een crisis, is zoiets als Madison Square Gardens de schuld geven als de New York Knicks slecht spelen. Je geeft een gebouw de schuld.”

En op grond van de voorwaarden in het oprichtingscharter, kan geen actie worden ondernomen tegen schurkenstaten als een Grote Macht – één van de vijf landen met vetorecht in de Veiligheidsraad – tegen is.

Klimaatverandering

Het is onmogelijk de geschiedenis van de VN te begrijpen zonder te begrijpen dat deze spanning in het systeem is ingebakken op het moment van de geboorte.

Maar zelfs met deze structurele beperking, wisten de Verenigde Naties grote vooruitgang te boeken op terreinen waar individuele landen niet adequaat of op afdoende wijze alleen konden handelen.

En de VN zullen niet verdwijnen, want de reeks wereldwijde kwesties die om aandacht vraagt, groeit alleen maar. Klimaatverandering kan zelfs door de sterkste landen niet alleen bestreden worden. Zoals vaak gezegd wordt: ondanks zijn vele tekortkomingen “zouden de Verenigde Naties moeten worden uitgevonden, als ze nog niet bestonden.”

Andere planeet

We leven nu op een andere planeet dan in 1945. Dat kan ook niet anders, want de wereldbevolking is in de tijd van één mensenleven bijna verviervoudigd naar 8 miljard mensen in 2020. En de wereldwijde productie is gegroeid van 4000 miljard dollar naar 140.000 miljard dollar, met alle gevolgen van dien.

Het is belangrijk te erkennen dat onze huidige wereldwijde situatie niet alleen maar slecht is. Er is bijvoorbeeld een groeiende druk van de internationale opinie om mensenrechtenschendingen aan te kaarten, die zelfs de meest recalcitrante en repressieve regimes dwingt na te denken over de gevolgen van hun handelen. We kunnen die druk verder opvoeren.

Om de Grote Pauze waartoe covid-19 ons dwingt daadwerkelijk een keerpunt te laten worden, moet de verandering komen uit het hart en collectieve geweten van de mensheid.

Die verandering zal op z’n minst zichzelf moeten manifesteren in implementatie van het bestaande VN-raamwerk gericht op het creëren van een meer duurzame wereld: de Duurzame Ontwikkelingsagenda voor 2030.

Ontwikkelingsagenda 2030

Hoe moeilijk de Duurzame Ontwikkelingsdoelen ook lijken te zijn, en hoe sterk we ook worden afgeleid door de pandemie, we kunnen ons niet veroorloven het zicht kwijt te raken op wat deze agenda kan betekenen voor de mensheid.

Als hij nu geïmplementeerd wordt, zal dit later waarschijnlijk beschouwd worden als het grootste geschenk dat de Verenigde Naties de mensheid gegeven hebben.

De problemen waar de VN naar 75 jaar mee kampen, zullen niet afleiden van de pogingen om generaties te redden van de gesel van oorlog, het geloof in fundamentele mensenrechten te herbevestigen en sociale vooruitgang en betere levenstandaarden in grotere vrijheid te bevechten.

Deze ambities zijn verwoord in de oorspronkelijke preambule van het oprichtingscharter van de Verenigde Naties. De vraag is nu – op dit keerpunt in de geschiedenis – of we dit ook daadwerkelijk kunnen. Het antwoord is: Yes, we can.

Maar we zijn pas halverwege op onze klim daar naartoe. Om de top te bereiken, de toekomst te creëren die we willen en de VN die we nodig hebben, moeten nog veel inspanningen verricht worden.

Net als in 1945, staan we op een keerpunt. Dat geldt voor de Verenigde Naties, maar ook voor de wereld.

-

Robert Sandford is verbonden aan het Institute for Water, Environment and Health van de VN in Hamilton (Canada).