Congolese gezondheidszorg begint met schone lei

"Op het platteland zijn er gemiddeld twee à drie artsen per honderdduizend inwoners", stelt Emery Bewa vast. Vanuit Kinshasa coördineert hij alle medische projecten van de ngo Memisa, een belangrijke partner van de Belgische ontwikkelingssamenwerking op dat vlak. "De meeste artsen vestigen zich in een stad, om toch een minimum aan comfort te hebben", denkt hij.
Het is er dan ook niet eenvoudig werken. "Dokters in Congo roeien met de riemen die ze hebben, maar de infrastructuur is verouderd, de communicatie verloopt moeizaam, en wegen zijn er amper of in verschrikkelijk slechte staat. Medische centra voldoen zelden aan de norm, en blijven verstoken van uitrusting, materiaal en medicijnen. Ook de kennis en ervaring van het medisch personeel is een groot probleem. Er zijn veel opleidingen, maar de kwaliteit is niet altijd gegarandeerd", getuigt Bewa.
Die werkomstandigheden verbeteren is één zaak. Daarnaast moeten de Congolezen ook makkelijker toegang krijgen tot gezondheidszorg. "Er is een financiële barrière, want het grootste deel van de bevolking is arm en zal in de eerste plaats geld uitgeven aan voedsel. Voor afgelegen dorpen komt daar nog eens een geografische en culturele barrière bovenop", legt de Congolese arts uit.
De moderne geneeskunde vindt niet overal even vlot ingang, omdat de traditionele geneeskunde een culturele realiteit is in Congo. "We kunnen er niet omheen, deze alternatieve geneesheren zijn overal aanwezig. Bovendien bereikt de traditionele geneeskunde ook goede resultaten, met bepaalde geneeskrachtige planten bijvoorbeeld. Maar ze moet geformaliseerd en in kaart gebracht worden. Zo vermijd je kwakzalvers die beweren dat ze alles kunnen genezen."

Prioriteit

Gezondheidszorg was naast transport, onderwijs en werkgelegenheid een van de vijf "werven" waar president Kabila bij zijn aantreden in 2006 werk van beloofde te maken. Maar daar valt voorlopig weinig van te merken. "Nu gaat minder dan 10 procent van de begroting naar gezondheidszorg. Omdat de middelen niet efficiënt worden ingezet, zal dat in werkelijkheid maar 4 procent zijn", denkt Bewa.
Wel heeft de Congolese regering laten weten dat ze de sector financieel wil steunen."Voor de komende vijf jaar werd een plan opgesteld vanuit de zorgsector zelf, waaraan alle partners hebben meegewerkt. Zo krijgt de regering een nuttig instrument in handen. Wij kunnen het document gebruiken als referentie om het beleid aan te spreken op zijn verantwoordelijkheid", aldus de arts.
Is de gezondheidszorg in Congo eigenlijk een prioriteit binnen de Belgische ontwikkelingssamenwerking? "Dat was zo, maar vanaf volgend jaar is dat niet langer het geval. Het is een beslissing van de Congolese regering die de Belgische regering moet respecteren. Wij betreuren dat, want er moet hier nog heel wat verbeteren op het vlak van gezondheid. Natuurlijk kunnen ook andere landen een rol spelen, maar België is een belangrijke partner die Congo goed kent."

Herboren

Over minder dan twee weken zal Congo precies vijftig jaar onafhankelijk zijn van België. "Voor de jaren zeventig behoorde de Congolese gezondheidszorg tot een van de beste ter wereld, maar vanaf de jaren tachtig ging het bergaf. Geleidelijk verloor het centrale gezag elke zin voor verantwoordelijkheid. Medische centra kwamen ten dienste te staan van het regime, in plaats van omgekeerd. Het hele systeem raakte ontwricht. Met de bekende gevolgen zoals een fors gestegen sterftecijfer bij vrouwen en kinderen, en de heropflakkering van ziekten die vroeger volledig onder controle waren."
"Congo moet herboren worden", besluit Bewa. "Als ik kijk naar buurlanden Rwanda en Congo-Brazzaville geloof ik dat mensen de zaken kunnen veranderen. Maar we moeten het zelf doen, in plaats van alles en iedereen met de vinger te wijzen. Uiteindelijk zal de Congolees wel beseffen dat hij zelf verantwoordelijk is."