Nagoya zoekt nieuw elan voor bescherming natuurlijke rijkdom

Waarover gaat de biodiversiteitstop in Nagoya?
De vergadering in Nagoya is een bijeenkomst van de 193 landen die de Biodiversiteitsconventie hebben ondertekend. Die conventie moet helpen de natuurlijke rijkdom op aarde te beschermen, het gebruik ervan in een duurzame richting te sturen en ervoor te zorgen dat alle betrokkenen eerlijk kunnen delen in de opbrengsten ervan. In Nagoya wordt een omvattend ontwerpakkoord besproken dat de belangrijkste oorzaken van het biodiversiteitsverlies moet aanpakken en ook nieuwe beschermingdoelstellingen bevat.
Wat is het probleem?
De internationale gemeenschap werd het er in 2002 over eens het tempo waarin de natuurlijke rijkdom van de aarde afkalft, "significant te verminderen". Alle wetenschappers zijn het erover eens dat dit niet gelukt is. In een rapport dat vorige week werd gepubliceerd, schat het Wereldnatuurfonds dat de wereldbevolking nu al 50 procent meer natuurlijke hulpbronnen (water, hout, gewassen,…) verbruikt dan wat we maximaal kunnen oogsten zonder de aarde uit te putten. Volgens de in mei van dit jaar gepubliceerde Global Biodiversity Outlook van de VN zijn de bestanden van gewervelde dieren tussen 1970 en 2006 met gemiddeld een derde afgenomen en zet die trend zich door. Bedreigde soorten krijgen het steeds moeilijker; vooral onder amfibieën en koralen is de slachting groot. En van alle bekende plantensoorten is een kwart met uitsterven bedreigd.
Hoe erg is het verlies van natuurlijke rijkdom?
We hebben tegenover onze nakomelingen een morele verantwoordelijkheid voor het behoud van de rijkdom in de dieren- en plantenwereld. Veel soorten kunnen in de toekomst ook nog heel nuttig blijken. Maar toch is er nu vooral aandacht voor de economische waarde van de verscheidenheid in de natuur.
De Economie van Ecoystemen en Biodiversiteit (TEEB), een door de VN gesteund initiatief, rekent voor dat het verlies aan biodiversiteit de wereld per jaar 1500 tot 3500 miljard euro kost. De schade is het grootst in de arme landen.
Natuurbescherming kost geld, maar levert veel meer op dan die aanvankelijke investering. Volgens de TEEB zouden vissers wereldwijd ongeveer 200 miljoen euro per jaar moeten inleveren als de visvangst werd verboden in twintig procent van alle visgronden ter wereld. Maar de maatregel zou wel de dramatische overbevissing tegengaan die veel commerciële soorten helemaal dreigt te doen verdwijnen. De waarde van die soorten kan op 55 tot 72 miljard euro per jaar worden geschat.
Veel cijferwerk moet nog gebeuren, maar het staat vast dat de aantasting van bossen, open landschappen, zeeën en rivieren de welvaart van honderden miljoenen mensen en uiteindelijk van de hele wereldbevolking in gevaar brengt.
Er zijn ook echte horrorscenario's in omloop. Die stellen dat sommige ecosystemen dicht bij een kantelmoment zijn, en dat verdere achteruitgang tot een sneeuwbaleffect kan leiden dat niet te overziene schade aanricht. Door een combinatie van verdere ontbossing, klimaatverandering en bosbranden zou bijvoorbeeld een groot deel van het Amazonewoud kunnen afsterven.
Welke oplossingen worden naar voren geschoven?
De deelnemers aan de conferentie zijn het erover eens dat de vijf belangrijkste oorzaken van biodiversiteitsverlies beter moeten worden aangepakt: de verandering van de natuurlijke leefomgeving van dieren en planten, overexploitatie, vervuiling, de invasie van vreemde soorten en de klimaatverandering. Dat kan door meer gebieden beter te beschermen en meer aandacht te besteden aan biodiversiteit in beleidsdomeinen als industriële ontwikkeling, landbouw en handel. Ontwikkelingslanden hebben daar hulp bij nodig.
Over de grote lijnen is iedereen het eens, maar over de concrete aanpak wordt hard gediscussieerd. Hoe concreet en bindend moeten bijvoorbeeld de nieuwe doelstellingen zijn die worden opgesteld voor 2020? Is er een rem nodig op de subsidies die rijke landen verlenen aan activiteiten die tot de uitputting van natuurlijke hulpbronnen leiden? Hoeveel geld moet er naar arme landen gaan om hen te helpen hun natuur beter te beschermen? En kan de markt helpen dieren en planten te behoeden voor uitsterving?

Wat zijn de verwachtingen?
De VN hopen onder meer dat de bijeenkomst naast een algemene verklaring ook een protocol oplevert over de toegang tot en de verdeling van natuurlijke rijkdommen (Access and Benefit Sharing - ABS).  Dat verdrag moet regelen wie gebruik kan maken van de schatten die natuurgebieden herbergen, en garanderen dat bedrijven die winst maken met planten, dieren of genen die ze uit natuurgebieden halen, de bewoners van die streken daarin laten delen.
Sommige rijke landen verzetten zich tegen algemene afspraken rond de toegang tot biologische rijkdommen en de verdeling van de opbrengst ervan; ze pleiten voor contracten die geval per geval onderhandeld worden, afhankelijk van de grondstoffen waarom het gaat en de partijen die erbij betrokken zijn. Veel ontwikkelingslanden vrezen dat inheemse volken en andere minderheden die in de rijkste natuurgebieden leven, daar de dupe van zullen worden.
De kans lijkt groot dat de bijeenkomst in Nagoya uitloopt op het diplomatieke getouwtrek dat eerdere VN-bijeenkomsten over milieuthema's overschaduwde. Sommige ontwikkelingslanden zeggen bijvoorbeeld dat ze pas zullen instemmen met de oprichting van een international wetenschappelijk panel dat gezaghebbende uitspraken kan doen over de evolutie van de biodiversiteit in de gaten kan houden, als eerst het ABS-protocol is ondertekend.