Verwaarloosde ziekten eisen meer doden dan corona (OPINIE)

Covid-19 verspreidt zich wereldwijd en veroorzaakt angst en paniek. Er wordt naarstig gezocht naar een medicijn. Als het gaat om andere infectieziekten die jaarlijks miljoenen mensen doden, blijft die reactie uit. Deze verwaarloosde tropische ziekten (NTD’s) zijn een brede groep overdraagbare ziekten waar jaarlijks meer dan 2 miljard mensen mee te maken hebben. Ze kosten de economieën in ontwikkelingslanden jaarlijks miljarden dollars.

Lassakoorts is een voorbeeld van een endemische ziekte in Nigeria en andere West-Afrikaanse landen zoals Benin, Ghana, Guinee, Liberia, Mali en Sierra Leone. Van de geïnfecteerden sterft in Nigeria ongeveer 17,8 procent. Alleen al in 2020 waren er naar schatting bijna 4000 gevallen en vielen er meer dan 160 doden.

Tuberculose

De ziekte openbaarde zich voor het eerst in 1969, maar er is nog steeds geen geschikt vaccin om het te voorkomen. Het is een acute virale hemorragische koorts, net als ebola. De infectie kan 2 tot 21 dagen duren en wordt veroorzaakt door contact met voedsel of huishoudelijke voorwerpen die besmet zijn geraakt door Afrikaanse ratten. Het virus kan ook van mens op mens worden overgedragen.

Tuberculose is een andere verwaarloosde ziekte. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waren wereldwijd ongeveer 10 miljoen mensen geïnfecteerd met tuberculose in 2018, inclusief meer dan een miljoen kinderen. India, China, Indonesië, de Filipijnen, Pakistan, Nigeria, Bangladesh en Zuid-Afrika waren goed voor twee derde van alle gevallen.

In datzelfde jaar overleden meer dan anderhalf miljoen geïnfecteerden. In meer dan 200.000 gevallen ging het om kinderen. Het meest verbazingwekkende hieraan is dat TB al tientallen jaren behandelbaar en te voorkomen is. De miljoenen mensen die momenteel met tuberculose kampen, zijn bijzonder kwetsbaar voor Covid-19. Besmetting zal waarschijnlijk lijden tot miljoenen doden. Dit zou volgens Artsen zonder Grenzen “een tweede tragedie” betekenen.

Wetenschappelijke doorbraken

Hoewel verwaarloosde tropische zieken kunnen leiden tot complicaties zoals hart- en nierfalen, visuele handicaps, toevallen en in diverse gevallen overlijden, krijgen ze weinig aandacht van internationale gezondheidsorganisaties.

Misschien omdat deze ziekten vaak beperkt blijven tot groepen die arm zijn, wonen op afgelegen plaatsen en er sprake is van gebrekkige sanitaire voorzieningen. Recente wetenschappelijke doorbraken hebben geleid tot de uitrol van effectieve medicijnen voor ziekten zoals slaapziekte en lymfatische filariasis. Met nieuwe testen kunnen nu snel diagnoses gesteld worden in geval van slaapziekte en leishmaniasis. Toch is hiervoor nog onvoldoende nationale en internationale steun van donoren.

Covid-19

Dat staat in sterk contrast met de situatie rond Covid-19. In de periode tussen de eerste melding van Covid-19 in december 2019 en de eerste week van maart, werd wereldwijd meer dan 8 miljard dollar opgehaald voor hulp. Dat bedrag stijgt nog steeds gestaag.

Een korte online zoekactie naar verwijzingen naar Covid-19-onderzoek leverde meer dan 3,6 miljard resultaten op in een halve seconde. Eenzelfde zoekactie naar lassakoorts leverde slechts 1,2 miljoen resultaten op. Gezien de wereldwijde zorgen en de energie die in onderzoek wordt gestoken, kan er tegen het einde van 2020 een vaccin en effectieve behandeling zijn tegen Covid-19. Wereldwijd is een race gaande naar de eindstreep. Grote biotech-bedrijven en de landen achter deze bedrijven willen die race allemaal winnen.

Zelf investeren

Gezien het fanatisme waarmee in rijke landen gezocht wordt naar een veilig en effectief vaccin en een behandeling voor Covid-19, is het duidelijk dat de hardnekkige onderfinanciering voor ziekten zoals tuberculose, lassakoorts, trachoom en slaapziekte zal blijven bestaan zo lang die beperkt blijven tot arme en gemarginaliseerde bevolkingsgroepen.

Dit betekent dat geschikte vaccins nog niet in zicht zijn en effectieve tests en behandelingen, als ze er zijn, niet op grote schaal beschikbaar zullen zijn, in de juiste hoeveelheden om ziekten uit te wissen.

In het licht van deze realiteit moeten de volgende stappen gezet worden om deze verwaarloosde ziekten aan te pakken.

Als eerste moeten ontwikkelingslanden die de grootste last van deze “verwaarloosde ziekten” dragen, zelf geld vrijmaken voor zorg. Te lang zijn deze landen passieve ontvangers geweest van donorhulp uit westerse landen.

Deze hulp is bijna altijd voorwaardelijk en gebonden aan bepaalde ziektegebieden. Deze ontwikkelingslanden moeten prioriteit geven aan het opschalen van het nationale budget om effectieve interventies te kunnen plegen.

Onderzoekscapaciteit

In 2016 bijvoorbeeld kwam 44 procent van de gezondheidsuitgaven in Afrika uit binnenlandse budgetten en 37 procent kwam rechtstreeks uit de zakken van de bevolking. Dat legde een aanzienlijke last bij Afrikaanse huishoudens, zonder noemenswaardige verbeteringen van de zorgvoorzieningen.

Als tweede moeten landen in het Zuiden actief werken aan hun onderzoekscapaciteit. Een bijna totale afhankelijkheid van het Noorden houdt de huidige tekortkomingen van de zorg in ontwikkelingslanden stand, aangezien onderzoek altijd gedreven wordt door noodzaak en prioriteiten.

Zolang deze ziekten zich blijven voordoen in ontwikkelingslanden in Afrika ten zuiden van de Sahara, Azië en Latijns-Amerika, moeten deze landen zelf investeren in onderzoek.

Dekolonisering van de zorg

Als derde moeten bedrijven in ontwikkelingslanden beginnen met de financiering van gezondheidszorg en onderzoek. De private sector in Nigeria is al partner in de reactie op Covid-19. De United Bank for Africa bijvoorbeeld ondersteunt Afrikaanse regeringen met 14 miljoen dollar in de Covid-19-crisis.

Andere Nigeriaanse private bedrijven hebben zich ook gemeld. Deze bedrijven moeten echter ook geld vrijmaken voor voorbereiding op epidemieën, want voorkomen bespaart het meeste geld. Als een pandemie zoals Covid-19 zich voordoet, lijdt het rendement op investeringen daar zwaar onder.

Terwijl het streven naar dekolonisering van de wereldwijde gezondheidszorg doorgaat, moeten regeringen en de private sector in ontwikkelingslanden leiderschap tonen en geld investeren in de gezondheid van hun mensen. Dat is een ethische stap en het getuigt ook van gezond verstand.

Adaeze Oreh is als gezondheidsspecialist werkzaam bij het Federale ministerie van Gezondheid in Nigeria. Ifeany Nsofor is ceo van het expertisecentrum EpiAFRIC en directeur van de ngo Nigeria Health Watch.