Nieuwe Zuid-Zuidhulp stelt geen vragen

Het IBSA-fonds startte in 2003 met de bedoeling de samenwerking tussen India, Brazilië en Zuid-Afrika te verbeteren. Het resultaat bleef niet uit: tussen 2004 en 2010 steeg de handel tussen de drie landen van 3,8 miljard dollar (2,6 miljard euro) tot 15 miljard dollar (10 miljard euro).

Elk van de stichtende landen stort 1 miljoen dollar (700.000 euro) per jaar in het fonds, dat projecten in arme landen steunt. Het fonds beschikt niet over een eigen secretariaat, maar wordt gesteund door het Ontwikkelingsprogramma van de VN (UNDP).

Geen voorwaarden

"Wij leggen de nadruk op de prioriteiten van de regeringen die de steun ontvangen", zegt Fernando Sena van de Braziliaanse ambassade in Zuid-Afrika. "In tegenstelling tot andere donoren leggen wij geen voorwaarden op."

Het IBSA-fonds steunt onder meer een grootschalig landbouwproject in Guinee-Bissau en een vredesproject in Haïti. "De steun is geen lening, we verwachten niet dat het terugbetaald wordt", zegt Sena.

Omdat de opkomende economieën zelf nog ontwikkelingsnoden hebben, willen ze zich zover mogelijk distantiëren van de traditionele donorrol. "We spreken over drie ontwikkelingslanden", zegt Sena. "We hebben ook onze noden, maar wat ons drijft is de solidariteit met andere landen. Het idee is om leefbare en herhaalbare projecten te steunen, gebaseerd op de capaciteiten van de IBSA-landen en de successen die wij al hebben kunnen boeken."

"We brengen elk onze ervaring als ontwikkelingsland in. Als we praten over samenwerking in een ander land, dan proberen we onze visie niet op te leggen. Het is een conversatie, we zijn niet arrogant en zeggen niet wat ze moeten doen."

Op een toespraak in maart zei de Braziliaanse gezant in Zuid-Afrika, Jose de Sá Pimentel, dat het fonds opgericht was vanuit het verlangen om iets te kunnen doen "los van de vooroordelen van ontwikkelde landen."

India wordt belangrijke speler

"Brazilië is sterk gedreven door grondstoffen en mijnbouw", zegt Petrus de Kock, onderzoeker aan het Zuid-Afrikaanse Instituut voor Internationale Zaken (SAIIA). "India meent het dan weer ernstig met de Afrikaanse ontwikkeling omdat het in hun belang is om markten te doen ontwikkelen. Zuid-Afrika wil dan weer de invloed op het continent uitbreiden."

"Het is al een interessante indicatie dat India in 2008 alleen al voor 378 miljoen euro heeft uitgegeven aan hulp, rechtstreeks of via het IBSA-fonds. In datzelfde jaar kende het land ook voor 2 miljoen euro kredieten toe, vooral aan landen in Afrika ten zuiden van de Sahara. Het IBSA-fonds is daar niet altijd bij betrokken, maar het toont aan dat India een belangrijke speler wordt in ontwikkelingshulp."

Lyal White, directeur van het Centre for Dynamic Markets (CDM) aan de Universiteit van Pretoria, ziet in Brazilië dan weer de belangrijkste speler binnen IBSA. "Brazilië heeft de meeste gevestigde belangen", zegt White. "India heeft de neiging om zich te focussen op unilateraal engagement en Zuid-Afrika maakt deel uit van het continent. Brazilië is de speler die de IBSA het meest effectief gebruikt als een politiek en diplomatiek platform."

De deskundigen zijn het er wel over eens dat de rol van de IBSA in de toekomst belangrijker zal worden. "De economieën in het noorden zitten permanent in crisis. Het is nog niet duidelijk of ze er op lange termijn uit geraken. De bevolking in Europa wordt ouder en krimpt, waardoor de staat voor ze moet zorgen. Om te weten waar de groei vandaan zal komen, moeten we niet verder kijken dan de IBSA’s van deze wereld," zegt De Kock.