Waarom Israël zich terugtrok als kandidaat voor de VN-Veiligheidsraad

Dat Israël een zetel zou krijgen, was nog lang niet zeker. Het werd in 2004 permanent lid van de groep West-Europese en Overige landen (WEOG), nadat het in 2000 eerst tijdelijk lid was geworden. Dat gebeurde omdat de Arabische buurlanden weigerden Israël toe te laten in de Azië-Pacificgroep. 

Toen Israël op 4 mei plotseling aankondigde zich terug te trekken uit de race voor de VN-Veiligheidsraad, net voor een debat voor de kandidaten gepland stond bij de VN, hoefden Duitsland en België geen campagne meer te voeren.

Weinig verrassingen

De strijd om de tien tijdelijke zetels in de Veiligheidsraad is altijd intens, maar door de terugtrekking van Israël op het laatste moment, zijn er weinig verrassingen meer te verwachten. Alleen de Malediven en Indonesië, uit de Azië-Pacificgroep, voeren nog strijd om de zetel voor die regio.

De tien niet-permanente leden van de Veiligheidsraad nemen zitting voor een periode van twee jaar. Voor de aankomende periode is Zuid-Afrika voorgesteld door Afrika, en Latijns-Amerika en het Caraïbische gebied kwamen met de Dominicaanse Republiek als kandidaat. De zetel voor Oost-Europa komt volgend jaar pas vrij.

Dure campagnes

Het werk om een zetel in de Veiligheidsraad te bemachtigen, begint vaak al jaren voor de verkiezing. Naast culturele events (Italië voerde in 2016 campagne in het VN-hoofdkwartier door de Italiaanse cinema en keuken te promoten), worden freebies zoals stoffen tasjes uitgedeeld. Ook krijgen diplomaten vaak gratis reisjes naar de kandidaatlanden aangeboden. De kosten van die campagnes worden zelden openbaar gemaakt. Er zijn praktisch geen regels over limieten aan de uitgaven.

Volgens een rapport van CBC over de Canadese kandidatuur voor 2021-2022, geven landen bedragen tussen 4 en 85 miljoen dollar uit voor hun campagnes. Dat geld gaat naar van alles, variërend van postzegels tot reizen en hospitality. De salarissen van het campagneteam zijn er niet in meegerekend, hoewel niet alle landen zo’n team benoemen. 

Hongarije

Israël had geen slogan, geen website en geen logo. Volgens de General Assembly Affairs Branch, de afdeling die de activiteiten van de Algemene Vergadering van de VN organiseert, is nooit een officiële aankondiging van Israël ontvangen dat het land kandidaat was.

De Israëlische campagne richtte zich niet zozeer op het gunstig stemmen van het VN-perscorps en ngo’s, maar meer op het gunstig stemmen van landen wier stem het nodig had. De Israëlische missie betaalde drie bezoeken van VN-diplomaten aan Jeruzalem in de afgelopen maanden. 

De delegaties waren voornamelijk afkomstig uit landen in Afrika en Latijns-Amerika, en van de Pacifische eilanden. Sommige Oost-Europese landen, zoals Hongarije, zouden naar verluidt de kandidatuur van Israël steunen, net als een handvol Amerikaanse bondgenoten, zoals Guatemala.

Gaza

Op de vraag welke landen Israël steunden, zei ambassadeur Danny Danon een paar dagen na de Israëlische terugtrekking dat dat een “lange lijst” was, maar niet voldoende om de benodigde twee derde van de stemmen in de Algemene Vergadering te halen. Danon wilde geen namen van landen noemen.

Toen Israël zijn terugtrekking bekendmaakte, stelden sommige ambassadeurs daarover niet verbaasd te zijn. Arabische landen in de VN hadden actief gelobbyd tegen Israël, vooral nadat de ‘Grote Mars van de Terugkeer’ in Gaza dit voorjaar was begonnen. Bij die Palestijnse protesten vielen veel doden en gewonden toen het Israëlische leger de betogers uiteen dreef. Danon zou volgens hoge VN-functionarissen toen al gehint hebben op terugtrekking van de Israëlische kandidatuur.

Gebrek aan competitie

De ironie van het besluit van Israël is dat Nikki Haley, de Amerikaanse ambassadeur bij de VN, herhaaldelijk heeft geklaagd over de achterkamertjespolitiek en het gebrek aan competitie bij VN-verkiezingen in het algemeen.

De race tussen Israël, België en Duitsland was al die tijd al ongemakkelijk, in het bijzonder vanwege de ongewone plaats van Israël als land in het Midden-Oosten in de WEOG, die verder bestaat uit West-Europese landen, Australië, Canada en Nieuw-Zeeland. De Verenigde Staten zijn van geen enkele regionale groep lid, maar stemmen in het WEOG-blok.

Duitsland

Israël laat al sinds tien jaar blijken graag een zetel te willen in de Veiligheidsraad. In 2005 kondigde het land aan mee te doen aan de race voor 2018-2019, nadat een overeenkomst was bereikt over de terugtrekking uit Gaza. Destijds was de periode 2018-2019 de eerstvolgende termijn waarvoor vanuit de WEOG-zetels nog geen zetels geclaimd waren. België kondigde zijn kandidatuur aan in 2009.

Maar in 2013 kondigde Duitsland aan zich ook kandidaat te stellen. Dat betekende dat Israël en België niet langer zeker waren van hun zaak. Duitsland kon zijn kandidatuur niet eerder bekendmaken, omdat het in 2011 en 2012 in de Veiligheidsraad zat en het tegen de VN-regels is om campagne te voeren zo lang een land nog een zetel bezet. Duitsland heeft herhaaldelijk gezegd mee te doen omdat het graag elke acht jaar een tijdelijke zetel in de Veiligheidsraad wil.

Afspraak

In maart 2018 stelden Israëlische en Amerikaanse media dat Duitslands kandidatuur in strijd was met een overeenkomst uit de jaren 1990. De Amerikaanse ambassadeur in Duitsland in 1993-1994,  Richard Holbrooke, zou met Duitsland afgesproken hebben dat Israël zich na toelating tot de WEOG, zonder concurrentie kandidaat mocht stellen voor de VN-Veiligheidsraad.

In een interview afgelopen april met het digitale medium PassBlue, dat zich onder meer richt op nieuws over de Verenigde Naties, ontkende de Duitse VN-ambassadeur Christoph Heusgen dat ooit een dergelijke afspraak gemaakt is tussen Duitsland en Israël. “Wij zijn sinds onze toetreding tot de VN in 1973 naar al onze partners toe heel duidelijk geweest. We zijn elke acht jaar kandidaat voor de VN-Veiligheidsraad en daar zijn we nog nooit van afgeweken. De afspraak met Israël, waarover ik in sommige kranten lees, was er niet. En de Israëlische regering heeft ons nooit beschuldigd van het verbreken van welke overeenkomst dan ook.”

Publiek forum

Zowel Oost- als West-Duitsland traden in 1973 toe tot de VN. Maar als het gaat om de geschiedenis van het land in de Veiligheidsraad, heeft dat doorgaans betrekking op West-Duitsland dat sinds de eerste termijn in 1977-1978 ongeveer elke acht jaar in de raad zat. 

De aankondiging op 4 mei door Israël viel samen met de start van het debat tussen de WEOG-kandidaten. Om de verkiezingsprocedure meer transparant te maken was een publiek forum opgezet, gesponsord door de World Federation of United Nations Associations (WFUNA).

Op het moment dat het debat begon, wisten de organisatoren nog niet of Israël zou komen opdagen. Maar direct na de start kwam via e-mail een persbericht binnen, waarin het land aankondigde zijn kandidatuur uit te stellen.

Dit artikel is een ingekorte versie van een bijdrage die eerder verscheen op PassBlue.