Wetenschappers gebruiken muziek, dans en kunst om luchtvervuiling in Nairobi te onderzoeken

Luchtverontreiniging is een groot probleem voor de menselijke gezondheid waar al veel onderzoek naar gedaan is. Maar hoewel er allerhande beleid bestaat dat luchtvervuiling moet verminderen en de gezondheid moet helpen verbeteren, is dat vaak niet erg effectief. Interventies van bovenaf mislukken vaak. Geregeld komt dat doordat er geen rekening gehouden wordt met regionale kennis, culturele praktijken en prioriteiten van de personen voor wie het beleid bedoeld is. Daarom moeten mensen centraal gesteld worden bij de ontwikkeling van manieren om dit probleem aan te pakken. 

Dit zeggen onderzoekers van de Universiteit van Portsmouth (VK), die samen met wetenschappers en maatschappelijke organisaties uit het VK, Kenia en Zweden een reeks  methoden hebben ontwikkeld om luchtvervuiling nader te onderzoeken. De onderzoekers werkten daarbij samen met bewoners van de informele nederzetting Mukuru in de Keniaanse hoofdstad Nairobi. Ze maakten gebruik van de kunst van verhalen vertellen, muziek, dans en theater. Hun bevindingen zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

Zinvolle oplossingen verzinnen vereist een diepgaande verkenning van de precieze problemen voor belanghebbenden, zeggen de auteurs van de studie. Een van hen is Cressida Bowyer van de Universiteit van Portsmouth. “Voor het eerst heeft een studie kunst- en geesteswetenschappelijke methoden centraal gesteld in de verkenning van de beleving van luchtvervuiling”, vertelt ze. “Ons onderzoek heeft de grenzen verlegd tussen disciplines, tussen onderzoek en praktijk, en tussen academische deskundigen en ervaringsdeskundigen.”

Creatieve methoden

Het onderzoek bracht verschillende bronnen van luchtvervuiling in Mukuru aan het licht, vertelt Bowyer. Zo noemden de geïnterviewden: slechte afvoer, kookstellen, de verbranding van huishoudelijk afval, roken, fijnstof, uitlaatgassen van auto’s en van industrie.

Door samen te werken met de lokale gemeenschap, ontdekten de onderzoekers dat definities van luchtvervuiling elkaar vaak tegenspraken en dat er verschillende opvattingen heersten over wie nu verantwoordelijk was voor het opstellen van oplossingen. Zo noemden veel mensen de verbranding van huishoudelijk afval als een belangrijke bron van luchtvervuiling, terwijl anderen juist vonden dat er méér afval verbrand moest worden om de omgeving op te ruimen.

Ook concludeerden de onderzoekers dat “luchtvervuiling niet los kan worden gezien van de andere problemen waarmee inwoners van deze en vergelijkbare nederzettingen te maken hebben.” 

Door het gebruik van creatieve methoden konden de onderzoekers, samen met belanghebbenden, het thema luchtvervuiling breed verkennen en werden de stemmen gehoord van mensen die daadwerkelijk met de gevolgen van luchtvervuiling moeten leven.

Luchtvervuiling in fotografie, muziek en interactief theater

Personen uit de gemeenschap maakten bijvoorbeeld digitale verhalen door in en rond Mukuru te fotograferen. Hun foto’s combineerden ze met een eigen voice-over, waarmee ze hun verhaal over luchtvervuiling vertelden. Opgeleide gemeenschapsonderzoekers hielpen schoolkinderen om getekende en/of geschreven verhalen te maken over hun ervaringen met luchtvervuiling. 

In belangrijke gemeenschappelijke ruimtes rond Mukuru werden ook theaterstukken opgevoerd. Zo waren er voorstellingen op een markt, in een gemeenschapscentrum en op een voetbalveld. Het publiek gaf suggesties voor oplossingen voor het probleem en toeschouwers voerden hun voorstel uit als onderdeel van het theater. 

Een muziekgroep uit de gemeenschap, de Mukuru Kingz, maakte het nummer ‘Mazingira’, dat werd gedraaid op de nationale radio en televisie en daarmee miljoenen mensen bereikte. In het lied worden de problemen van luchtvervuiling uitgelegd. 

Genuanceerder en completer beeld 

De onderzoekers concludeerden dat ze door het gebruik van deze creatieve methoden aspecten van luchtvervuiling konden onthullen die ze anders niet zouden hebben gevonden. Dit leidde tot een holistischer begrip van de problematiek, aldus de onderzoekers. 

“Door deze reeks methoden hebben we een complexer en genuanceerder begrip gekregen van hoe luchtvervuiling in Mukuru wordt waargenomen en begrepen”, zegt Sarah West, hoofdonderzoeker bij het Stockholm Environment Centre en ook betrokken bij de studie in Nairobi. “Het project creëerde in de gemeenschap ook ruimte voor dialoog en kritische reflectie over luchtvervuiling.”

De onderzoekers adviseren daarom ook andere wetenschappers die problemen met verschillende facetten willen aanpakken, om een combinatie van kwalitatieve, participatieve en creatieve methoden te gebruiken om met zo veel mogelijk belanghebbenden in contact te komen. West: “Dit kan nieuwe en onverwachte inzichten opleveren die anders misschien niet zouden ontstaan.”