Slim bankieren helpt vrouwen in Kenia aan grond, inkomen en waardigheid

Acht maanden geleden zag het leven voor Mary Auma en haar drie kinderen er nog heel anders uit. Ze leefden in een huis met één kamer in Ahero in het district Nyando in de Keniaanse provincie Nyanza. Auma’s inkomsten uit de verkoop van melk leverden haar slechts 10 procent winst op.

In februari veranderde dat. Ze kon aan 1500 dollar geraken die ze nodig had om een stuk grond en twee koeien te kopen. Het geld was niet enkel goed voor de aankoop van deze bezittingen, het leidde er ook toe dat ze nu financiële zekerheid en een duurzaam inkomen heeft. Bovendien kon ze met haar kinderen verhuizen naar een betere buurt.

Alles op tafel

Hoe dit is gekomen? Ahero trad twee jaar geleden toe tot een table banking-groep. Table banking is een spaarstrategie voor groepen waarbij de leden hun spaargeld, leningen en andere financiële bijdragen ‘op een tafel’ plaatsen. Ze kunnen hier ook onmiddellijk fondsen ontlenen.

Table banking-groepen winnen aan populariteit in Afrika. Momenteel bestaan ze naast Kenia ook in Oeganda, Tanzania, Malawi, Zambia, Mozambique, Niger, Nigeria en Sierra Leone.

Op sommige plaatsen worden ze table banks genoemd, anderen spreken over village banks.

Onderpand

In Kenia zijn vrouwen vrij om grond aan te kopen, maar toch heeft slechts minder dan 7 procent van de vrouwen eigendomspapieren, stelt de ngo Kenya Land Alliance.

“Je hebt een onderpand nodig om bij een commerciële bank aan een lening te geraken en vrouwen hebben doorgaans geen eigendommen. Daarom is table banking zo interessant. De vrouwen lenen aan elkaar het kapitaal dat nodig is om eigendom te verwerven”, zegt Francis Kiragu van de Universiteit van Nairobi aan IPS.

Volgens Auma was de lening die ze via haar table banking-groep kon krijgen heel aantrekkelijk omdat het enige wat ze als onderpand moest geven huishoudelijke bezittingen waren. “Het komt zelden voor dat er moeilijk wordt gedaan over een lening want de leden van de groep zijn vooral buren en bevriende kerkgangers. Het zijn mensen die elkaar vertrouwen”, zegt ze.

Meer leningen

Grond bewerken die niet je eigendom is, maakt het erg moeilijk voor vrouwen om meer beslissingsmacht te verwerven en een bijdrage te leveren aan duurzame voedselzekerheid. Met de groei van de informele bankensector in Afrika, krijgen vrouwen eindelijk mogelijkheden om meer toegang tot eigen land te verkrijgen.

“Vrouwen hamsteren niet meer langer wat centen voor zichzelf. We komen elke week samen en in een zitting kunnen we met z’n allen soms tot 5000 dollar bijdragen aan de tafel”, zegt Irene Tuwei, een lid van de Chamgaa table banking-groep.

In het verleden moesten vrouwen vaak maanden en maanden wachten om wat geld bij elkaar gespaard te krijgen, zegt Tuwei. “Table banking is een verbeterde vorm van een carrousel waarbij verschillende vrouwen een beetje van hun huishoudbudget afhouden en deze som aan een van de leden geven. Maar dat zou betekenen dat met vijftien leden het voor sommigen ook vijftien maanden zou duren eer zij aan de beurt zijn om fondsen te verkrijgen. Vanuit dit uitgangspunt zijn we nu geëvolueerd naar een roulerend fonds.

“In een table bank wordt geen enkele cent gestort. Dit geeft ons onmiddellijke leningen zonder alle voorwaarden die banken traditioneel vragen”, zegt ze.

Regels

Een van de meest zichtbare table bank-bewegingen in Kenia is de Joyful Women Table Banking movement, die 200.000 leden telt in alle 47 districten. Volgens hun gegevens hebben ze een draaifonds van ongeveer 27 miljoen dollar, geld waarvan wordt gezegd dat het in de handen en zakken van vrouwen zit in het hele land in de vorm van leningen. Tuwei’s groep Chamgaa is een van de 12.000 verenigingen die binnen deze beweging actief is.

“Deze groepen zijn zo succesvol dat er nu zelfs banken zijn die ons benaderen om speciale rekeningen aan te bieden waar we tegen heel voordelige tarieven geld kunnen beheren. Vroeger zouden deze banken onze leningsaanvragen nooit aanvaard hebben omdat we niet de nodige geloofwaardigheid hadden”, zegt Tuwei.

Table banking is onderhevig aan regelgeving en afspraken waarover de leden hun goedkeuring geven. Zo zijn er afspraken over de terugbetalingstermijnen en het engagement van de leden. Bijvoorbeeld word je verwacht om stipt aanwezig te zijn op alle vergaderingen. Wie zondigt krijgt een boete van 2 tot 5 dollar. Ook dient er interest te worden betaald op een verkregen lening.

Vrouwelijke landeigenaren

“Acht jaar geleden had niemand eigen land. Vandaag hebben alle 24 vrouwen uit onze groep dat wel”, zegt Tuwei. Zij werd als kind getroffen door polio en heeft misvormingen aan de benen waardoor ze niet vlot kan lopen. Sinds ze toetrad tot de bankgroep bezit ze drie gemotoriseerde voertuigen om haar te helpen om zich te bewegen op het land, enkele koeien, kippen, varkens en een ploegdier. Haar nieuwste plan is om een benzinestation te openen aan een nabijgelegen, drukke snelweg.

Met de opbrengst uit de verkoop van maïs van haar velden, ongeveer 2300 dollar per jaar, kan ze een deel opzijzetten in de table banking-groep als spaargeld.

“Op het einde van het jaar delen we al het geld dat al 12 maanden onder ons rouleert op basis van wat elk lid heeft bijgedragen. Extra geld verzameld uit boetes en rente uit leningen wordt gelijk verdeeld”, zegt Tuwei.

Voedselcrisis

Volgens de FAO ontvangen vrouwen in bosbouw, visserij en landbouw een schamele 7 procent van de totale landbouwinvesteringen.

Het belang van meer participatie van vrouwen aan de landbouw kan niet voldoende benadrukt worden, zeker niet in het licht van het laatste Globale Voedselrapport 2018 dat stelt dat honger in de wereld toeneemt en dat het ergste nog moet komen.

Volgens het rapport kan de aanhoudende droogte tot een voedselcrisis leiden in verschillende landen waaronder Somalië, delen van Ethiopië en Kenia.

Nog volgens het rapport is minstens 10 procent van de bevolking in Ethiopië, 25 procent in Kenia, 27 procent in Malawi en 42 procent van de mensen in Zimbabwe voedselonzeker. Andere landen die kwetsbaar zijn voor schaarste zijn Madagaskar, Senegal, Lesotho, Swaziland en Djibouti.

Vat op eigen leven

Tuwei bevestigt dat het feit dat ze nu een stabiel inkomen heeft, haar ook helpt om steeds beter te worden op vlak van landbouw. “Vijf jaar geleden kon ik me geen os veroorloven en was ik afhankelijk van de buren om een dier uit te lenen om me te helpen om het land om te ploegen. Eens dat georganiseerd geraakte, was het vaak al te laat om de aanplantingen nog te doen”, zegt ze. Ook heeft ze nu meer middelen om kwaliteitszaad aan te kopen, die haar inkomsten ook nog eens helpen verbeteren.

Met de juiste materialen kunnen deze vrouwen veel meer vat krijgen op hun eigen leven en dat van hun kinderen. En dat is maar correct want “zij waren tenslotte altijd al degenen die voornamelijk bezig waren met de landbouwactiviteiten”, zegt Kiragu.

Foto’s bij dit verhaal kunt u hier downloaden. Mary Auma met een van haar koeien die ze via de alternatieve financiering kon aankopen (Foto Miriam Gathigah/IPS)

Vrouwen die eigenaar worden van land, verwerven niet enkel voedselzekerheid maar ook een duurzaam inkomen, meer waardigheid en macht.  (Foto Kristin Palitza/IPS)