“Handel in wilde dieren harder aanpakken in de nasleep van covid-19”

De hoorns van maar liefst 32 neushoorns zijn op 17 juli door een speurhond onderschept op de internationale luchthaven van Johannesburg. In totaal woog die buit zo’n 160 kilogram.

De inbeslagneming van deze lading neushoornhoorns, bestemd voor Kuala Lumpur, bevestigt waar veel natuurbeschermers al bang voor waren: de illegale handel in wilde dieren en roof van zeldzame soorten is terug van weggeweest sinds het begin van de covid-19-pandemie.

Van tijgers tot haaien

In 2019 werden in Zuid-Afrika gemiddeld drie neushoorns per dag gedood door stropers. Door reisbeperkingen die vanwege de pandemie werden opgelegd in het binnen- en buitenland, daalde dit cijfer in 2020 tot gemiddeld één per dag. Latere versoepelingen van die maatregelen hebben volgens het Wereldnatuurfonds (WWF) echter geleid tot “serieuze aantallen” gemelde incidenten van neushoornstroperij.

Neushoornkarkassen, door stropers achtergelaten om dood te bloeden, zijn slechts een van de zichtbaarste beelden van de wereldwijde illegale handel in wilde dieren. Het gaat om een miljardenindustrie die vaak wordt gerund door transnationale syndicaten. Zo gebeurt stropen soms gelijktijdig met handel in drugs, wapens en mensen.

Het op industriële schaal doden van dieren, illegale houtkap en het plunderen van zeldzame planten leiden ertoe dat veel soorten uitsterven.

Tijgers behoren tot de meest bedreigde slachtoffers. Hun botten en andere lichaamsdelen worden gebruikt in traditionele geneeskunde. Naar schatting is 97 procent van de wilde tijgerpopulatie in de afgelopen eeuw verdwenen. Ook jachtluipaarden verdwijnen vanwege de vraag naar wilde dieren als huisdier.

Bovendien wordt nu ook een kwart van de haaiensoorten met uitsterven bedreigd, voornamelijk als gevolg van illegale en niet-duurzame visserij. Alle zeven nog overgebleven soorten zeeschildpadden lopen gevaar. Jaarlijks worden miljoenen vogels illegaal verhandeld. Nieuwe soorten orchideeën, waarvan er ongeveer 28.000 bekend zijn in de wetenschap, zijn verdwenen door verzamelaars. Dat wil zeggen dat ze uitsterven in het wild voordat ze zelfs maar zijn geregistreerd. En de lijst is nog veel langer.

Ziektes van dier op mens

Het meest verhandelde zoogdier op aarde is het schubdier, een soort geschubde miereneter. Naar schatting zijn er de afgelopen tien jaar meer dan een miljoen uit het wild gestroopt vanwege hun vlees, huid en schubben. Alle acht soorten worden met uitsterven bedreigd.

De pandemie heeft duidelijk gemaakt wat wetenschappers al langer zeiden: de handel in wilde dieren en planten vormt ook een ernstige bedreiging voor de wereldwijde veiligheid en gezondheid. Vleermuizen en schubdieren staan centraal in het onderzoek naar het evolutionaire pad van SARS-CoV-2, het virus dat de ziekte covid-19 veroorzaakt. Een recent onderzoek door het Francis Crick Instituut toont aan dat SARS-CoV-2 in theorie van schubdieren op mensen zou kunnen zijn overgegaan, nadat het eerder ontstaan was in een momenteel onbekend coronavirus bij vleermuizen.

Driekwart van alle opkomende infectieziekten zijn zoönosen: zij worden overgedragen van dier op mens en mogelijk gemaakt door de vernietiging van de natuur en milieucriminaliteit. Deze bevindingen benadrukken het belang van ’s werelds grootste unie voor natuurbescherming, de IUCN (International Union for the Conservation of Nature) en haar inspanningen een weerwoord te vinden op de verschillende klimaatcrises op onze planeet.

Handelaars vinden elkaar online

Het IUCN Wereld Natuurbeschermingscongres is het grootste natuurbehoudsevenement ter wereld. Het congres werd aanvankelijk vertraagd door de pandemie en staat nu gepland voor 3 tot 11 september in Marseille. Dan nemen overheden, het maatschappelijk middenveld en organisaties van inheemse volkeren deel aan discussies en debatten. Ook stemmen ze over moties die prioriteiten kunnen stellen en acties stimuleren op het gebied van natuurbehoud en duurzame ontwikkeling.

Twee belangrijke moties moeten de illegale handel in wilde dieren en planten aanpakken. Motie 50 gaat over internationale inspanningen om de positie aan te pakken van cybercriminaliteit, internet en sociale media als facilitators van smokkelaren. Daarnaast is er Motie 65, over het inschakelen van de private sector om de handel in wilde dieren en planten tegen te gaan.

Jose Louies is specialist in het voorkomen van natuurcriminaliteit bij de Wildlife Trust of India (WTI), een van de ngo’s achter Motie 50. Hij zegt dat regeringen van illegale handel in wilde dieren een topprioriteit moeten maken en duidelijke richtlijnen moeten opstellen voor cybercriminaliteit rond wilde dieren. Ook IT-bedrijven moeten regels opstellen om smokkelaars die hun platforms gebruiken te monitoren en waar mogelijk te verbannen.

Louies vertelt dat undercover medewerkers van WTI de afgelopen maanden schubdierenhandelaren online gevolgd hebben en contact hebben gelegd met leveranciers en kopers uit verschillende landen. “Deze lijnen werden bijna allemaal van een enkel socialmediaplatform gehaald, waar kopers en verkopers opmerkingen plaatsten met e-mailadressen en telefoonnummers erbij om in contact te komen”, vertelt hij.

“We hebben zo 114 kopers en 69 verkopers opgespoord”, zegt Louies. Het ging daarbij om landen als Pakistan, Nepal, Irak, Indonesië, Bangladesh, Myanmar en India. “Het gebruik van sociale media en berichten-apps voor contact tussen verdachten in verschillende schakels van de handel is een groot punt van zorg. Dergelijke applicaties stellen netwerken in staat om sneller te werken dan bij een conventioneel netwerk.”

Wetgeving versterken

Het Indiase WTI ziet IUCN als het leidende orgaan om aanbevelingen te doen, beleid te beïnvloeden en wereldwijd natuurbeschermingsbeleid te stimuleren. “Behoud is geen exclusieve taak van natuurbeschermers”, zegt Louies daarover. “Het is de collectieve inspanning van ons allemaal.”

IUCN-leden roepen regeringen middels Motie 50 op om wetgeving te versterken om de illegale handel in wilde dieren en planten aan te pakken. Ze roepen op tot meer samenwerking in grensoverstijgend onderzoek. Zo vinden ze dat regeringen klokkenluiders moeten aanmoedigen en beschermen. Op hun beurt moeten ze ook technologiebedrijven aanmoedigen hun inspanningen op te voeren om online mensenhandel te stoppen.

De in 2018 gelanceerde Coalition to End Wildlife Trafficking Online brengt meer dan veertig bedrijven van over de hele wereld samen. Dat doen ze samen met natuurexperts van WWF, TRAFFIC en IFAW. Zo werken ze aan sectorbrede aanpak om online marktplaatsen voor smokkelaars te sluiten. Recent lid geworden zijn het Chinese Douyin, een populair video-platform voor sociale media, en gamebedrijf Huya.

Deze coalitie geeft aan dat de vooruitgang in technologie en connectiviteit de uitwisseling tussen stropers en consumenten gemakkelijker heeft gemaakt. Dit in combinatie met de toenemende koopkracht en de vraag naar illegale producten van wilde dieren. “Een grotendeels ongereguleerde online markt stelt criminelen in staat om illegaal verkregen producten van wilde dieren over de hele wereld te verkopen”, klinkt het. “Ivoor van olifanten, tijgerwelpen en schubdieren kopen is zo eenvoudig als klikken, betalen en verzenden.”

“In Afrika escaleert cybercriminaliteit op veel online platforms”, zegt Philip Muruthi, vicepresident van de African Wildlife Foundation (AWF), dat Motie 50 ook steunt. “Je hoeft maar even te googelen en je vindt iemand die je een of ander product van wilde dieren kan verkopen... De middelen om cybercriminaliteit rond wilde dieren aan te pakken zijn over de hele lijn erg laag. Dit groeiende probleem merken we in heel Afrika, maar we ontbreken de kennis of de capaciteit om het tij te keren.”

De AWF heeft een programma opgesteld om wetshandhavers op te leiden en uit te rusten, zodat zij cybercriminaliteit rond wilde dieren beter kunnen bestrijden. Het programma wordt eerst uitgerold in Kenia, Oeganda en de Democratische Republiek Congo.

Regeringen en andere beleidsmakers zouden nog veel meer kunnen doen, zegt Muruthi. “Overeenkomsten op IUCN-congressen resulteren vaak in versterkte collectieve actie. De kwestie van cybercriminaliteit rond wilde dieren lijkt misschien ongrijpbaar, maar diepgaande analyses laten zien dat het lokale, regionale en wereldwijde aandacht verdient.”

Smokkelaars aan de winnende hand

Steven Galster is voorzitter van de ngo Freeland, die strijdt tegen de handel in wilde dieren en moderne slavernij. Hij zegt dat smokkelaars deze ongelijke strijd aan het winnen zijn. “Rijkere landen ondersteunen hun politieke beloften niet met actie”, klinkt het. Hij noemt zichzelf “grote fan van IUCN”, maar dringt er bij de natuurorganisatie wel op aan om de prioriteiten te verleggen.

In het algemeen roept Freeland, ook een van initiatiefnemers van Motie 065, IUCN op om aan te dringen op een wereldwijde opschorting van de commerciële handel in wilde dieren om de biodiversiteit te redden en een nieuwe pandemie te voorkomen.

“Handel brengt ook risico’s met zich mee voor de overdracht van virussen”, concludeert Galster. “Er is nog zoveel niet geweten over de vele virussen die er zijn en hoe ze kunnen muteren, dat we de maatregelen niet zouden moeten beperken tot slechts enkele soorten dierfamilies. Deze moeten in de nasleep van covid-19 harder dan ooit worden aangescherpt.”