Lokaal waterbeheer verzacht armoede in Malawi

"De vereniging van watergebruikers maakt een groot verschil hier. We krijgen niet langer water uit vuile stromen", zegt Fatima Misoya, inwoner en waterverkoper aan een kiosk. Iets meer dan de helft van de 38 kiosken in sloppenwijk van Nkolokoti-Kachere waren in handen van de nationale Blantyre Waterraad. Andere werden beheerd door de gemeenschap, religieuze en politieke leiders.

Het hoofd van de watervereniging, Gloria Matchowa, stelt dat lokale leiders het geld dat bewoners voor water betaalden gewoon in hun zak staken en zelden hun rekeningen met de Waterraad vereffenden. Daardoor werd geregeld het water afgesloten, soms jarenlang.

De verkopers die de Waterraad had aangesteld kwamen vooral van buiten de gemeenschap. Ze daagden laat op, of helemaal niet. Onderbrekingen in de bevoorrading en andere problemen sleepten lange tijd aan. De raad bouwde de kiosken omdat veel mensen hier arm zijn. Ze kunnen geen persoonlijke kraan betalen. "Maar de kiosken werden te slecht beheerd om het oorspronkelijke doel te dienen", zegt Matchowa.

In januari 2009 hadden de kiosken voor 11.000 dollar aan rekeningen openstaan bij Blantyre Water Board. Een derde van de kiosken waren stuk of afgesloten, waardoor 90.000 mensen in het gebied amper nog toegang hadden tot zuiver water.

Geleend idee

Maar 350 km verderop in de hoofdstad Lilongwe leverde de eerste watervereniging succesvol water aan zeventigduizend bewoners van de sloppenwijk Chinsapo. Naar dat voorbeeld stichtten functionarissen van de Blantyre Waterraad, het stadsbestuur van Blantyre en inwoners in februari 2009 de Nkolokoti-Kachere Vereniging van Watergebruikers.

De vereniging is een officiële coöperatie met leden in haar raad van bestuur die verkozen worden uit de gemeenschap voor een periode van twee jaar. Dat alle leden uit de gemeenschap komen, leidt tot een grotere verantwoordelijkheidszin, denkt Matchova.

De vereniging nam de werking, het onderhoud en het innen van de inkomsten uit de kiosken op zich. De Waterraad gaf de kiosken uit handen op voorwaarde dat de schuld werd geregeld. Volgens Matchowa zijn ze zonder enig ander kapitaal van start gegaan, zelfs zonder reserveonderdelen voor onderhoud of herstel.

Steile opmars

Terwijl onder het vorige bestuur de tarieven voor water schommelden tussen 4 en 6 cent voor 20 liter, verkoopt de vereniging water aan 2 cent per 20 liter. En in drie maanden had de vereniging de schuld ingelost en alle gebrekkige kiosken gerepareerd.

"We hebben geleerd dat er veel geld te verdienen valt met watervoorziening", vertelt Matchowa. "Met een goed beheer hoef je niet aan hoge tarieven te verkopen om een goede return te hebben."

De vereniging rijft maandelijks ongeveer 10.000 dollar binnen. Zo'n 2.000 dollar gaat naar de Waterraad voor zijn levering. Een deel van de inkomsten is bestemd voor vervangonderdelen, het geleidelijk uitrusten van haar gehuurde kantoor – recent kochten ze een computer – en een ander deel van het geld wordt opzijgezet om meer kiosken te bouwen. Er werden al drie nieuwe kiosken gebouwd, en dit jaar zouden er nog twee bijkomen. De vereniging telt 57 vaste werknemers.

Het was WaterAid Malawi dat het concept voor deze vereniging van waterverbruikers introduceerde. Deze coöperaties zijn gebaseerd op een filosofie van kosten terugverdienen en zelfs winst maken, en tegelijk de nood aan zuiver water invullen.

Nationaal waterprogramma

De vereniging kampt vooral met onbetrouwbare watervoorziening door de Waterraad. Lange tijd lag die onder vuur omdat hij er niet in slaagde de 670.000 mensen in Blantyre te voorzien. De raad verwijst naar vervallen infrastructuur die over de hele lijn moet worden hersteld. Veel uitrusting dateert van de jaren zestig en laat het geregeld afweten. Veertig jaar lang werd er geen belangrijke investering meer gedaan.

De waterleverancier strijdt ook tegen verlies door illegale aftap, lekken en geregelde stroompannes bij elektriciteitsleverancier Escom. De Waterraad beweert dat zijn klanten nog 20 miljoen dollar aan onbetaalde rekeningen verschuldigd zijn.

In november 2009 lanceerde de Malawese regering een nationaal waterprogramma van 5 miljoen dollar, met de ontwikkeling van de Blantyre Waterraad als een van de doelstellingen. In vier jaar tijd zal de raad zijn netwerk herstellen en de productie van zuiver water opvoeren van de huidige 78.000 kubieke meter tot 96.000 kubieke meter in 2013.

De Nkolokoti-Kachere vereniging van watergebruikers verwacht er veel van. "We kunnen niets doen aan de slechte woonomstandigheden in dit gebied, maar we kunnen wel de armoede verzachten door drinkbaar water aan betaalbare tarieven aan te bieden. Verbeteringen bij de raad zullen onze voorziening betrouwbaarder maken, waardoor onze zaak kan groeien", besluit Matchowa.