Klimaatverandering slaat steeds grimmiger toe in Afrika

Klimaatverandering “treft in toenemende mate het Afrikaanse continent, ze treft de meest kwetsbaren harder, draagt bij tot voedselonzekerheid en verplaatsing van bevolkingsgroepen, en legt meer druk op de watervoorraden”, zegt WMO-secretaris-generaal Petteri Taalas.

La Niña en El Niño

De voorbije maanden “zijn er verwoestende overstromingen geweest en heeft een invasie van woestijnsprinkhanen plaatsgevonden, en nu dreigt een droogteperiode als gevolg van een La Niña-episode.”

La Niña en El Niño beïnvloeden, met respectievelijk koude en warme luchtmassa’s, de patronen van de passaatwinden, wat zich vertaalt in ernstige droogte of verwoestende regens in tropische en subtropische gebieden. Het WMO-rapport merkt op dat 2019 een van de drie warmste jaren ooit was voor het continent, en dat deze trend zich naar verwachting zal voortzetten.

Meer neerslag in de Sahel

In de periode 2020-2024, voorspelt het rapport, zal er een continue opwarming zijn, zal de neerslag afnemen in het noorden en zuiden van Afrika, en zal de neerslag toenemen in de Sahel, de semi-aride strook die over het hele continent de Saharawoestijn scheidt van de Centraal-Afrikaanse bossen.

In een groot deel van Afrika is de temperatuur sinds 1901 meer dan één graad Celsius toegenomen, met steeds meer warme dagen. Tegen het einde van de eeuw zal de opwarming meer dan twee graden bedragen. 

Het zeeniveau rond het continent is 5 millimeter per jaar gestegen, in de zuidwestelijke Indische Oceaan zelfs iets meer, wat 3 tot 4 millimeter meer is dan het mondiale gemiddelde. Meer dan de helft van de kusten van Benin, Ivoorkust, Senegal en Togo lijdt onder erosie.

Cycloon Idai

Extreme weersomstandigheden nemen ook toe in intensiteit en frequentie. De meest recente was de cycloon Idai, die in maart 2019 Mozambique, Malawi, Zimbabwe en Madagaskar trof, met duizend doden en grote materiële schade als gevolg.

Zuidelijk Afrika kende in 2019 een grote droogte. In de Sahel deden zich midden vorig jaar overstromingen voor. De Hoorn van Afrika (Ethiopië, Somalië, Djibouti) ging van grote droogte in 2018 naar overstromingen en aardverschuivingen door zware regenval vorig jaar.

Kwetsbare landbouw

Landbouw, de ruggengraat van de Afrikaanse economie, is de belangrijkste bron van inkomsten op het hele continent. Dat maakt het continent extra kwetsbaar voor klimaatvariabiliteit en klimaatverandering.

De belangrijkste risico's voor de landbouw zijn een daling van de productiviteit van de gewassen als gevolg van hitte- en droogtestress, schade door plagen en ziekten, en de gevolgen van overstromingen voor de infrastructuur van de voedselsystemen.

Voor het midden van deze eeuw verwachten de WMO en andere VN-organisaties opbrengstverliezen van 12 tot 21 procent – afhankelijk van de subregio's – in de rijst- en tarweteelt. Bij gierst en sorghum zouden de verliezen lager uitvallen.

Woestijnsprinkhaan

De klimaatverandering werkt de opkomst van insecten zoals de woestijnsprinkhaan in de hand. De woestijnsprinkhaan verslindt gewassen en graslanden in grote delen van Oost-Afrika.

Ze zal ook een grote impact op de gezondheid hebben. De combinatie van hogere temperaturen en meer regen en overstromingen zal bijvoorbeeld leiden tot meer broedplaatsen van insecten die ziekten zoals malaria overdragen; negen op de tien sterfgevallen door malaria vinden in Afrika plaats. De insecten verspreiden ook dengue en gele koorts.

De klimaatomstandigheden ondermijnen de algemene gezondheidstoestand op het continent, terwijl de covid-19-pandemie oprukt.

Daling van bbp

Volgens studies van het Afrikaans Centrum voor Klimaatbeleid, opgericht door de Economische Commissie voor Afrika (ECA), kan de klimaatverandering het Afrikaanse bruto binnenlands product doen dalen met 2,2 tot 12,1 procent, afhankelijk van de subregio, naarmate de temperatuur toeneemt. 

Volgens de ECA moet de strijd tegen armoede voorrang krijgen, vooral in de landbouwsector, waar 60 procent van de Afrikaanse bevolking werkt.