Guatemalaanse ex-politiechef stelt Zwitsers gerecht op de proef

Erwin Sperisen was op het moment van de feiten hoofd van de nationale politie in Guatemala. In augustus 2012 werd hij gearresteerd in Genève, maar omdat Sperisen ook een Zwitsers paspoort heeft, kon hij niet aan Guatemala worden uitgeleverd.

Zal Zwitserland in staat zijn om feiten die duizenden kilometer verderop, in een totaal andere context en cultuur, werden begaan te beoordelen? Directeur Philip Grant van de ngo Trial wijst erop dat het vorige soortgelijke proces in Zwitserland dateert van 2000, toen een Rwandese burgemeester 14 jaar celstraf kreeg voor zijn aandeel in de genocide.

Trial staat voor Track Impunity Always. De organisatie klaagt internationale misdrijven aan in Zwitserland en bij internationale instellingen, en speelde een belangrijke rol in het proces tegen Sperisen.

Internationaal strafrecht

"De zaak-Sperisen past in een bredere trend waarbij staten rechtszaken voeren over misdrijven die in het buitenland werden gepleegd, en waarbij de link met het land erg zwak is, behalve dat de verdachte op het grondgebied werd opgepakt", verklaart Grant. "Het internationale strafrecht vormt dan de basis."

"Nieuw is dat niet, maar we zien een snelle groei in dit soort processen", zegt de Trial-directeur. "In Groot-Brittannië zouden honderden verdachten zitten uit Sri Lanka, Afghanistan, Sierra Leone en noem maar op. Ook Nederland meldt dat er tientallen verdachten van de Rwandese genocide zich op zijn grondgebied bevinden, idem in Frankrijk."

Het blijft niet beperkt tot westerse landen. "In Senegal loopt een onderzoek naar de Tsjadiër Hissène Habré, en in Zuid-Afrika naar Zimbabwaanse verdachten bijvoorbeeld. Vele landen zijn daar misschien nog niet klaar voor, maar de meeste hebben een strafwet die hen toelaat om internationale misdrijven te onderzoeken en berechten", aldus Grant.

Een andere trend volgens de directeur van Trial is dat westerse landen ook hun eigen staatsburgers gaan berechten, en niet alleen mensen uit het Zuiden. "In Zwitserland bijvoorbeeld opende de procureur-generaal een onderzoek naar het Zwitserse bedrijf Argor voor zijn vermeende medeplichtigheid aan het plunderen van Congolees goud."

Bescherming van getuigen

Wat als Sperisen niet de Zwitsere nationaliteit had gehad? "Dan wordt er gekeken naar de ernst van de feiten. Voor het stelen van een auto is er bijvoorbeeld geen internationale rechtspraak mogelijk, wel voor het schenden van mensenrechten met genocide, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid tot gevolg", zegt Grant.

Gemakkelijk is dat niet. "Bij de zaak-Sperisen was de bescherming van getuigen en slachtoffers het grootste struikelblok. Een advocaat en minstens één getuige werden vermoord, de moeder van een van de slachtoffers zou in gevaar zijn", herinnert hij zich.

"Het gaat om tien buitengerechtelijke executies, dus tien families hadden in principe klacht kunnen indienen. Maar sommigen waren bang, andere leven in het buitenland. Het Zwitserse gerecht kan moeilijk beschermingsmaatregelen afdwingen in Guatemala."

Carlos Vielmann

Het verdict valt op 6 juni. "In Spanje loopt een onderzoek naar Sperisons directe baas, de gewezen minister van Binnenlandse Zaken Carlos Vielmann. Als Sperison veroordeeld wordt, zal de roep weerklinken om ook Vielmann in Zwitserland te berechten", denkt de Trial-directeur.

"Ik kan me inbeelden dat de gevolgen ook in Guatemala voelbaar zullen zijn. De huidige politiechef zal het proces met grote belangstelling volgen. Bij een veroordeling zullen er ongetwijfeld aanpassingen worden gedaan aan de werkwijze van de Guatemalaanse politie."

Het zal in ieder geval een nieuwe stap zijn in de strijd tegen straffeloosheid", besluit Grant.