Centraal-Amerika kan slaapziekte niet tegenhouden

De ziekte van Chagas, die ook bekend staat als de Amerikaanse slaapziekte, vormt een bedreiging voor 6 miljoen mensen in 21 landen in Latijns-Amerika.  Voor de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie (PAHO) is de ziekte een prioriteit omdat ze hart-, maag- en darmproblemen en zelfs de dood kan veroorzaken, ook jaren na de besmetting.

Bloedzuigende wantsen

De ziekte wordt veroorzaakt door de parasiet Trypanosoma cruzi, die door de uitwerpselen of urine van bloedzuigende wantsen wordt overgedragen.

Japanse onderzoekers, onder leiding van Kota Yoshioka van het Japans Agentschap voor Internationale Samenwerking (JICA), hebben zes jaar lang bestudeerd hoe het Nicaraguaanse dorp Pueblo Nuevo de ziekte bestrijdt door huizen te besproeien met insecticide. Fumigatie is in Centraal-Amerika een van de favoriete manieren om de wantsen tegen te gaan.

Het JICA begon Chagas in Centraal-Amerika te onderzoeken in de jaren 1990. Ze hebben momenteel teams in El Salvador, Guatemala, Honduras en Costa Rica.

Niet effectief

De nieuwe studie in het tijdschrift PlosOne toont aan dat fumigeren niet effectief is op de lange termijn. Het aantal insecten verminderde wel tussen 2010 en 2014, maar in 2016 waren er nog evenveel als in het begin, ook al was in 2013 een monitoringprogramma gestart om de getroffen gemeenschap te waarschuwen zodra er opnieuw insecten verschenen.

“Dit is blijkbaar de eerste studie in de regio die wetenschappelijk aantoont dat de aanvankelijke strategie, het gebruik van insecticiden en monitoring van de besmetting door de gemeenschap, niet effectief is, althans niet in landelijke gebieden met vergelijkbare kenmerken”, zegt Adriana Troyo van het Centrum voor Onderzoek naar Tropische Ziekten van de Universiteit van Costa Rica, dat niet deelnam aan het onderzoek.

"De wants onder controle houden is moeilijk, want er spelen meerdere factoren. De ziekte wordt geassocieerd met armoede, vooral met mensen die brandhout verzamelen om te koken of mensen waarvan de leefomstandigheden het mogelijk maken dat de vector overleeft”, zegt María Luisa Ávila, expert infectieziekten en voormalig minister van Volksgezondheid van Costa Rica.

Brandhout

De wantsen gedijen onder meer in stapels brandhout, in dieren en in adobe- of bahareque-woningen met scheuren en onverharde vloeren. Bahareque is een oud systeem van woningbouw waarbij stokken met elkaar worden vervlochten en met een modder worden bedekt.

Het toezicht overlaten aan de gemeenschap zelf kan inefficiënt zijn, omdat mensen die in extreme armoede leven daar geen voorrang aan geven, zeggen beide onderzoekers. De overheid moet die monitoring ondersteunen.

In landen waar de ziekte nog steeds endemisch is, is de verbetering van de leefomstandigheden in combinatie met het gebruik van insecticiden nog altijd de meest effectieve strategie, zegt Ávila.

Hoge kosten

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn de kosten voor de behandeling van deze ziekte zeer hoog. Daarom is het gebruik van insecticiden om wantsen uit te roeien een veelgebruikte strategie.

In Colombia bijvoorbeeld kostte de jaarlijkse fumigatie in 2008 ongeveer 5 miljoen dollar, terwijl de geschatte medische kosten voor alle patiënten samen ongeveer 267 miljoen dollar bedroegen.