Toenemende hittegolven dwingen steden tot inventieve verkoelingsmethodes

Naarmate de uitstoot van fossiele brandstoffen blijft stijgen en de planeet warmer wordt, worden hittegolven frequenter, langer en dodelijker. In delen van India en Pakistan werd in mei een ondraaglijke 50 graden Celsius bereikt, een piek die volgens wetenschappers dertig keer waarschijnlijker was door de klimaatverandering.

En deze week teisteren hittegolven van ruim boven de 38 graden een groot deel van de Verenigde Staten. Zelfs Londen, dat bekendstaat als een koele stad, zal naar verwachting boven de 32 graden Celsius uitkomen.

“Deze temperaturen moeten voor ons allemaal een ernstige waarschuwing  zijn... om ons beter voor te bereiden op het beheer van gevaarlijke hittegolven”, waarschuwt Francesco Rocca, voorzitter van het Internationale Rode Kruis (IFRC).

Echte voorbereidingen laten wereldwijd op zich wachten, zeggen experts, maar intussen zijn er wel al verschillende steden die innovatieve pistes onderzoeken om mensen te beschermen, van verzekeringspolissen die voorbereidingen financieren tot schaduwluifels die zonne-energie opwekken.

Dit is wat we moeten weten over het groeiend risico op hitte, en we ermee om kunnen gaan.

Welke risico's houden hittegolven in?

Hittegolven worden vaak “stille moordenaars” genoemd. Ze eisen elk jaar namelijk meer doden dan eendere welke andere ramp, zeggen gezondheidsexperts. Maar omdat de meeste van die sterfgevallen thuis plaatsvinden, met hitte die reeds bestaande kwetsbaarheden zoals hartaandoeningen verergert, zijn ze minder zichtbaar en worden niet altijd opgenomen in de cijfers.

Ouderen en jonge kinderen - die meer moeite hebben met de regeling van hun lichaamstemperatuur - zijn bijzonder kwetsbaar, zeggen medici. Ook zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, mensen met een beperking en arbeiders die in warme omstandigheden moeten werken lopen meer risico.

Naast dodelijke slachtoffers leiden hittegolven ook regelmatig tot meer ongevallen op het werk, omdat mensen slecht slapen of afgeleid zijn door de hitte. En ze verhogen het risico op bosbranden, mislukte oogsten en water- en stroomtekorten, waardoor het sterftecijfer verder kan oplopen.

In Australië heeft extreme hitte zelfs geleid tot onweersbuien vol met stuifmeel beladen regen, waardoor het aantal sterfgevallen door astma de hoogte inging. Dat zegt Amanda Ikert, hoofd klimaatadaptatie bij C40 Cities, een wereldwijd netwerk van steden die werken aan klimaatactie.

Wat wordt er gedaan om de risico's te beperken?

De Griekse hoofdstad Athene test een systeem om hittegolven in te delen op dreigingsniveau, net zoals orkaanwaarschuwingen. Dat laat “chief heat officer” Eleni Myrivili weten, wiens functie op zichzelf een innovatie is.

Het systeem maakt gebruik van een algoritme dat weersvoorspellingen en gegevens van eerdere sterfte in hittegolven aanwendt om mensen een duidelijker beeld te geven van het risiconiveau op een bepaalde dag. Myrivili beschrijft het als een “game changer”.

In Tokio experimenteren ambtenaren met windtunnels om de luchtstroom in warme wijken te vergroten. Tel Aviv installeert lichtgekleurde stoffen zonneschermen met zonnepanelen op openbare pleinen. Die wekken overdag stroom op die ’s nachts gebruikt wordt voor verlichting. Overdag koelen ze de pleinen af, en in de koelere latere uren maken ze de pleinen aantrekkelijker om te gebruiken.

Kaapstad en Buenos Aires plaatsen verkoelende daken op sociale huisvesting. Kuala Lumpur kijkt naar een systeem van gecentraliseerde districtskoeling, dat gebruik maakt van hernieuwbare energie en natuurlijke waterbronnen om koelwater naar huizen te pompen.

In sommige Australische steden bellen Rode Kruismedewerkers nu kwetsbare mensen op warme dagen. Wanneer de telefoontjes niet beantwoord wordt, sturen ze hulpdiensten.

Spaanse kuststeden experimenteren met ambulances op het strand om de gevallen van zonnesteek ter plaatse te verzorgen.

Andere steden verstrekken subsidies aan gezinnen met een laag inkomen, zodat ze het zich kunnen veroorloven om ventilatoren of airconditioners draaiende te houden.

Bredere inspanningen om elementaire water- en stroomvoorziening te versterken -
zodat ze het niet laten afweten tijdens hittegolven - zijn ook cruciaal om levens te redden, zeggen experten.

Sommige steden doen zelfs pogingen om de luchtvochtigheid - een enorme extra risicofactor bij hittegolven - te verminderen. Dat kan bijvoorbeeld door boomsoorten te planten die meer vocht in de lucht opnemen of minder water uit hun bladeren afgeven.

Hoewel sommige aanpassingen om het hitterisico te verminderen duur kunnen zijn, zijn er ook goedkope en eenvoudige manieren, zeggen de experts. Zoals duidelijk en nauwkeurig berichten over wat te doen in een hittegolf.

Kwetsbare mensen aansporen om naar afkoelingscentra te gaan heeft bijvoorbeeld weinig zin als er niet genoeg ruimte is. Ook als gebruikers er niet veilig kunnen komen via schaduwpaden of vervoer Meg airco heeft het weinig zin.

Bestaat er zoiets als een hittegolfverzekering?

Jarenlang hebben landen die kwetsbaar zijn voor orkanen - waaronder veel in het Caribisch gebied - verzekeringspolissen afgesloten voor wanneer bepaalde drempels worden overschreden op het vlak van windsnelheid of hoeveelheid neerslag. Zo’n “parametrische” verzekering kan snel geld naar overheden sturen om herstelinspanningen te starten, zonder te wachten op schaderegelaars.

In Afrika gebruikt een groeiend aantal kleinschalige boeren ook vergelijkbare polissen om snel oogstverliezen op te vangen, onder meer door extreme hitte en droogte.

Nu werken experts aan een soortgelijke verzekering tegen hittegolven. Die is ontworpen om van tevoren uit te betalen wanneer er grote hitte wordt voorspeld. Zo krijgen polishouders van de overheid geld en tijd om zich voor te bereiden, bijvoorbeeld om afkoelingscentra op te richten.

Verzekeringen kunnen een zeer grote rol spelen bij het verminderen van hitterisico's, zegt Myrivili uit Athene. Ook de Griekse hoofdstad is momenteel op zoek naar dergelijke polissen.

Wat houdt meer actie tegen?

Veel delen van de wereld erkennen nu pas hun kwetsbaarheid voor hitterisico’s. Het doorgaans milde noordwesten van de V.S. en Canada werd afgelopen zomer bijvoorbeeld geschokt door verzengende temperaturen.

Overheden zijn soms weigerachtig om geld te besteden aan een onzichtbaar probleem, tot een dodelijke hittegolf toeslaat. Investeren in voorbereidingswerken voor hittegolven, die vaak pas voordelen zullen opleveren na de ambtstermijn van de politici die erover beslissen, schrikt sommige leiders af om actie te ondernemen, zeggen experten.

Effectieve actieplannen tegen hitte vereisen ook coördinatie tussen verschillende overheidssectoren, van gezondheid en transport tot parken en bouwvoorschriften. Ook dat is “een uitdaging” volgens Ikert.

Maar de risico's van nietsdoen zijn groot, voegt ze eraan toe. Wetenschappers waarschuwen niet alleen voor sterfgevallen, banenverlies en andere economische schade, maar mogelijk ook protesten en onlusten.

Om de hitte risico’s te beperken is het ook cruciaal de uitstoot van broeikasgassen aan banden te leggen, aldus experts.

De toenemende hitte in India en Pakistan heeft bijvoorbeeld geleid tot de heropening van steenkoolmijnen en elektriciteitscentrales om aan de stijgende vraag te voldoen. Dat zou tot hogere emissies kunnen leiden, waardoor het probleem op langere termijn erger wordt.

Om dat te vermijden, moeten we nu investeren in hernieuwbare energie en het warmterisico temmen, stellen de experts.

“Dit zijn temperaturen... waar we ons niet aan kunnen aanpassen”, besluit Myrivili. “We moeten manieren bedenken om onszelf te beschermen.”

-

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij  IPS-partner Thomson Reuters News Foundation