Schoolkinderen in Zambia worden influencers voor de groene zaak

Bomen zijn een vitaal onderdeel van het ecosysteem. Ze geven niet alleen zuurstof maar slaan ook CO2 op, stabiliseren de bodem en bieden bescherming voor dieren. Verder zijn ze een belangrijke bron van hout en voedsel voor zowel dieren als mensen.

Ook in het Centraal-Afrikaanse land Zambia blijkt de bossector bij te dragen aan het levensonderhoud van de inwoners, met name in de landelijke gebieden. Volgens de laatste cijfers van Integrated Land Use Assessment (ILUA) is deze sector goed voor 5,5 procent van het bruto binnenlands product.

Maar voor een land met 44 miljoen hectare aan wouden die 58,7 procent van het landoppervlak innemen is 5,5 procent niet goed genoeg. Bovendien gaat elk jaar 276.000 hectare verloren door ontbossing.

“De groeiende bevolking en de economische druk dwingt mensen ertoe om te nemen van de natuur in plaats van de omgeving aan te wenden als een bron van groei”, zegt expert in natuurbeheer Richard Jeffery. Volgens hem kan het project ‘Plant A Million’ (PAM) deze trend omkeren omdat het eveneens een economisch groeimodel promoot.

Economische groei

Volgens gegevens van de Wereldbank zijn ongeveer 1,3 miljard mensen wereldwijd afhankelijk van bossen voor hun levensonderhoud, of een vijfde van de wereldbevolking. Die inkomsten komen onder meer uit de verkoop van fruit, hout, medicinale ingrediënten en andere directe of indirecte producten.

De Internationale Unie voor het Behoud van de Natuur (IUCN) berekende dat het netto voordeel uit het herstel van 150 miljoen hectare bosgrond zou uitkomen op ongeveer 85 miljard dollar per jaar. Bovendien kunnen deze bomen enorme hoeveelheden broeikasgassen verwerken.

Het is algemeen erkend dat bosherstel een geïntegreerde aanpak vereist die niet enkel bossen respecteert, maar ook de hele waardeketen ervan goed begrijpt. Van cruciaal belang is het begrip dat herstel van bossen meer is dan enkel het beschermen ervan. Bossen hebben potentieel voor economische groei en armoedebestrijding.

Lokale participatie

PAM wil alvast minstens twee miljard bomen bijplanten tegen 2021. Volgens initiatiefnemer Emmanuel Chibesakunda houdt de visie een op bomen gebaseerde economie in die tot sociaaleconomische verandering in Zambia zal leiden.

“Plant a million is publiek-privaat initiatief dat duurzame economische ontwikkeling wil bevorderen door de lokale bevolking bij bosbeheer te betrekken”, zegt Chibesakunda. “Dit initiatief richt zich op de toekomst van Zambia en zet in op vaardigheden, knowhow, het bevorderen van leiderschap, innovatie, sociale verantwoordelijkheid, en het betrekken van kinderen zodat ze zich meer verbonden voelen met de wereld.”

Volgens hem was dit laatste een bewuste strategie. “De toekomst willen we in handen geven van onze toekomstige leiders. We willen niet enkel focussen op het aantal bomen dat geplant wordt. Een belangrijke succesfactor zal zijn hoeveel bomen de kritieke eerste twee jaar overleven, en welke waarde ze toevoegen aan de gemeenschap. Onze focus ligt ook op gedragsverandering, en dat moet beginnen met de toekomstige leiders - kinderen.”

Kinderen bepalen de toekomst

Een bekend adagium in een van de lokale talen in Zambia, Bemba, luidt: imiti ikula empanga. Vrij vertaald: de zaailingen van vandaag zijn de bossen van morgen. Kort samengevat draait het ook in dit project hier om: de kinderen van vandaag zullen het uitzicht van de toekomstige wereld bepalen.

Volgens onderwijzer Roy Lombe kan dat enkel lukken met een praktische en praktijkgerichte aanpak. “Onze generatie heeft bossen verwaarloosd door een slechte houding. We willen niet in dezelfde val trappen”, zegt hij. “Als kinderen de waarde van een boom begrijpen als ze jong zijn, zullen ze die respectvolle houding meenemen als ze volwassen zijn.”

Meer open-minded

Maureen Chibenga, een 16-jarige leerling aan de Lake Road PTA School bevestigt deze opvoedingsstrategie. “Toen het projectteam naar onze school kwam, aarzelde ik niet om mij op te geven. Mijn interesse in bomen gaat terug naar de waarden die ik op jonge leeftijd meekreeg”, zegt Chibenga. “Mijn grootvader had een boerderij, mijn vader heeft een boerderij, en ik zag in dit boerenleven altijd dat bomen enorme waarde hebben voor de mensheid.”

“Ik denk dat onze generatie meer open-minded is”, zegt de 15-jarige Subilo Banda van dezelfde school. “De fouten die vorige generaties hebben gemaakt, hebben ons best wat dingen geleerd. Daarom denk ik dat het goed is om bij ons te beginnen omdat er echt een verandering in de mindset nodig zal zijn.” Volgens de jongen is het veel waarschijnlijker dat deze generatie de noodzakelijke ‘groene levensstijl’ zal omarmen.

“We willen 50.000 zaailingen opkweken en daar binnen twee jaar een opbrengst van duizenden kwacha (de Zambiaanse munteenheid, red.) uit halen”, zegt schooldirecteur Chilando Chella. “Dat geld gaan we herinvesteren in opleidingen rond beroepsvaardigheden. We weten immers dat niet al onze leerlingen in de formele sector zullen belanden.”

Ontbossing

Tot zo ver heeft PAM al twaalf scholen in het district Lusaka in Zambia bereikt. Samen zullen ze 500.000 stekjes laten uitgroeien tot volwassen bomen. In de komende acht maanden zullen nog 132 andere scholen worden opgenomen in het programma. Het doel is om binnen twee jaar in totaal 720 scholen in de tien provincies te betrekken. Hiermee zullen een miljoen kinderen worden bereikt.

Het project krijgt de formele steun van het Zambiaanse Ministerie van Onderwijs en het departement Land en Natuurlijke Bronnen.

“Ik ben niet bang om de aandacht toch ook te vestigen op het feit dat ontbossing zal doorgaan zolang er geen alternatieve energiebronnen worden gevonden voor onze bevolking”, zegt bevoegd minister Jean Kapata kritisch.

Bamboe als gamechanger

“Ik ben wel blij dat we gestart zijn met het onderzoeken van een aantal mogelijke alternatieven zoals bijvoorbeeld bamboe als vervanger voor houtskool”, vervolgt hij. “Als dat zou aanslaan, kan het een gamechanger worden.”

Volgens Kapata buigt de overheid zich over de mogelijkheid om het aantal bamboeplantages aanzienlijk te verhogen. Het voordeel van deze snelgroeiende plant is dat na vier jaar al geoogst kan worden.

Maar ook verregaande gedragsverandering zal nodig zijn. En daarvoor is het noodzakelijk dat mensen goed geïnformeerd worden. Dat omhelst ook de manier waarop er gesproken wordt over de klimaatverandering in relatie tot ontwikkelingskwesties, meent Dora Siliya, de minister van Informatie.

“We hebben het probleem van de klimaatverandering verkeerd bekeken en enkel gedacht aan maatregelen om de klimaatverandering te beperken en ons aan te passen. We hebben er niet aan gedacht wat een rijkdom en hoeveel banen we met deze agenda kunnen creëren. Het wordt tijd dat we een andere benadering kiezen. We gaan op een andere manier communiceren en publiceren, we gaan zorgen voor mentaliteitsverandering en mijn departement zal hierin een leidende rol nemen.”

Influencers

Later deze maand wordt het PAM-project officieel gepresenteerd door president Edgar Chagwa Lungu. De kinderen zijn alvast klaar om hun rol als influencers op te nemen.

“Ik neem houtskoolmakers niet kwalijk wat ze doen als het belangrijk is voor hun overleving”, zegt Mutwiva Upeme (15) van de Chunga School. “Maar ik zal ze leren dat ze meer bomen moeten aanplanten dan kappen”.