Naast vrede heeft Eritrea nood aan de beëindiging van de repressie (Opinie)

“Legerdienst was het enige perspectief dat me werd geboden en dat was niet wat ik wilde”. Dit vertelde een twintigjarige jongen me toen ik hem ontmoette in een geïmproviseerd opvangkamp in Rome. Een jaar eerder was hij zijn geboorteland Eritrea ontvlucht. Zijn vader zat al zijn hele leven in het leger. De jongen wilde een andere toekomst voor zichzelf.

Vrede, vriendschap en voetbal

Jongens doen in Eritrea standaard hun legerdienst na hun studies maar weten vaak niet hoe lang ze zullen moeten blijven. Om dat systeem voor te zijn, dat het leven van veel burgers heeft verwoest sinds het begin van het grensconflict met Ethiopië eind jaren ’90, hebben honderdduizenden Eritreërs, vaak kinderen, het land verlaten. Een andere jonge Eritreër die ik onlangs sprak noemde de legerdienst “een slechte behandeling, zonder enig perspectief.”

Op 9 juli was er een significante ommekeer toen de president van Eritrea, Isaias Afewerki, en de nieuwe premier van Ethiopië, Abiy Ahmed, een verklaring ondertekenden die “een nieuw tijdperk van vrede en vriendschap” moet inluiden tussen beide landen.

Elke regering heeft een ambassadeur aangeduid in het buurland en na tientallen jaren de telefoonlijnen, wegen en het luchtverkeer opnieuw geopend. Men bespreekt ook de mogelijkheid voor Ethiopië – dat geen rechtstreekse toegang heeft tot de zee, om Eritrea’s haven en toegang tot de Rode Zee te mogen gebruiken. Dit was een jaar geleden nog ondenkbaar.

Het officiële nieuwsagentschap van Ethiopië kondigde zelfs een vriendschappelijke voetbalmatch aan tussen beide landen. Die zou eind augustus moeten plaatsvinden.

Repressie diep verankerd

Keren we even terug naar mei 1998. Een bloedige grensoorlog breekt hier los en sleurt naar schatting 100.000 mensen, vooral soldaten, de dood in. Ontelbaar veel burgers geraken ontheemd of worden gedeporteerd.

De actieve strijd werd gestaakt in december 2000, maar de vijandigheid bleef. Ethiopië verwierp de uitspraak van een internationale grenscommissie dat de stad Badme, waar de oorlog begon, grondgebied van Eritrea is.

President Isaias en de heersende elite van Eritrea hebben het tijdperk van “geen oorlog geen vrede” als een vergoelijking gebruikt om de bevolking grotendeels te gijzelen. Zij die er een afwijkende of kritische mening op nahielden, werden opgepakt of moesten op de vlucht slaan. Hen werd verweten dat ze de nationale veiligheid van Eritrea in het gedrang brachten.

De repressie is diep verankerd in het land. De president weigert al sinds de onafhankelijkheid in 1993 verkiezingen en de implementatie van de grondwet. Het land heeft geen functionerende wetgevende macht noch een onafhankelijke rechterlijke macht.

Politieke gevangenen

Eritrea's gruwelijke gevangenissysteem barst van de politieke gevangenen. De overheid heeft onafhankelijke critici effectief geëlimineerd. Het land is een van de koplopers wat betreft het opsluiten van journalisten in Afrika en staat geen onafhankelijke binnenlandse media, ngo’s of oppositiepartijen toe. Zeldzame publieke protesten - zoals die in november 2017 op een private islamitische school in Asmara worden beantwoord met massale arrestaties en soms zelfs met dodelijk geweld.

Vrijheid van godsdienst is onbestaande – want wordt aanzien als een bedreiging voor de loyaliteit ten aanzien van het land. Leden van “niet-erkende godsdiensten” worden vaak opgesloten totdat ze hun geloof afzweren.

De onbepaalde duur van de legerdienst is het ultieme wapen van de overheid om de bevolking onder controle te houden. In 2016 noemde een commissie van de VN deze ‘nationale dienstverlening’ nog een vorm van “slavernij”.

President ongevoelig voor mensenrechten

Met de verklaring van 9 juli lijkt de niet-legitieme rechtvaardiging voor de repressieve politiek precies te zijn verdwenen. In de afgelopen weken waren er onbevestigde rapporten in de media met getuigenissen over een handvol vrijlatingen van onder meer Getuigen van Jehovah.

Maar de vraag blijft wanneer de overheid écht een officieel einde aankondigt van de jarenlange repressie. Op sociale media klinkt de vraag alvast luid, echte hervormingen blijven echter uit.

President Isaias stelde zich vaak erg ongevoelig op voor veroordelingen voor het schenden van de mensenrechten, maar regionale en internationale entiteiten die zich nu engageren voor Eritrea, moeten hem aanmoedigen om concrete stappen te ondernemen en een einde te maken aan de onderdrukking van het volk door de regering.

Zo zouden onder meer meteen de overlevenden van een groep van 21 journalisten en prominente overheidsmedewerkers moeten worden bevrijd die al sinds september 2001 vastzit. Hun lot is erg onzeker en  tien mensen zouden ondertussen al overleden zijn in de gevangenis. Ook zou de regering de onmiddellijke vrijlating moeten bevelen van gevangenen die vastzitten omwille van hun geloof – waaronder de leider van de Orthodoxe kerk in Eritrea en minstens 53 getuigen van Jehovah, van wie minstens drie leden al 24 jaar vastzitten.

Hervormingen nodig

Internationale actoren moeten de overheid oproepen om hun medewerking te verlenen aan de Verenigde Naties en onafhankelijke experts van de Afrikaanse Commissie om Eritrea te mogen bezoeken en toegang te krijgen tot de strafinstellingen van het land. Ook zou de regering moeten verklaren dat ze zich zal houden aan de grondwet van 1997 die sowieso voorziet in een aantal grondige hervormingen.

Verder zou er meer duidelijkheid moeten bestaan over de duur van de legerdienst. Burgers die al meer dan vijf jaar hun diensten verlenen, zouden meteen ontslagen moeten worden van hun verplichtingen.

De eerste publieke toenaderingen zijn belangrijk geweest, maar als Eritrea echt vrede wil, is het noodzakelijk dat het land de burgers hun vrijheden gunt en de jeugd weer kansen geeft om te kunnen dromen van een toekomst.