Ethiopische huishoudhulpen gevangen tussen twee landen

Marjani F. is 44 jaar en Ethiopische. Acht jaar lang werkte ze als huishoudhulp in Riyad, de hoofdstad van Saoedi-Arabië. "Ik ben verhuisd naar Riyad nadat mijn man werd gedood door militairen. Hij werd ervan beschuldigd protesten te organiseren. Ik stond er plots alleen voor. Met vier kinderen kon ik onmogelijk nog de rekeningen betalen als ik in mijn land was gebleven", vertelt ze.

Bijna een decennium lang woonde en werkte ze daarom in dienst van een Saoedische familie als huishoudhulp, zonder officiële papieren. Tot Marjani F. in 2017 werd teruggestuurd naar haar land van herkomst. 

Natie zonder overtreders

"De regels rond huishoudelijk personeel zonder papieren zijn veel strikter geworden. Daardoor was de familie voor wie ik werkte, bang dat ze hoge boetes zouden moeten betalen", legt Mariani uit. "Ze konden me niet meer blijven steunen, dus stuurden ze me terug." 

Marjani woont nu in Bahir Dar, een stad in Ethiopië en beschrijft haar leven als "hopeloos".

"Ik heb geen band meer met mijn kinderen. Omdat ik zo lang weg was, zijn zij me gaan beschouwen als iemand die geld opstuurt en af en toe eens belt",  zegt ze. "De meeste van mijn familieleden zijn gedood tijdens politieke protesten of zitten in militaire kampen. Ik heb niets of niemand meer hier."

Marjani was een van de vijf miljoen migranten zonder papieren in Saoedi-Arabië, een land dat officieel 33 miljoen inwoners telt.

"Lang hebben de autoriteiten de aanwezigheid van de illegale migranten door de vingers gezien", zegt Abdulah Harith, een advocaat gespecialiseerd in migrantenzaken in de Golfstaten. "Om de zoveel jaar waren er een paar razzia's en werden enkelen teruggestuurd naar hun land van herkomst. Maar globaal genomen werden de miljoenen migranten zonder papieren decennia over het hoofd gezien en getolereerd. Sommigen wonen er nu al generaties lang. Die tolerante houding is onlangs radicaal veranderd en Saoedi-Arabië wil nu systematisch illegale buitenlandse arbeiders het land uit zetten.

In maart 2017 werd de campagne ‘Een natie zonder overtreders’ gelanceerd. Deze gaf arbeiders en huishoudpersoneel zonder papieren de kans het land te verlaten zonder straffen of boetes. Aan het eind van de amnestieperiode van negen maanden, zijn naar verluidt 45.000 Ethiopiërs - onder wie Marjani F. - teruggekeerd naar hun land. 

Risico op boetes of uitwijzing 

Naar schatting een half miljoen Ethiopiërs bleef toch. Zij leven nu in angst. De Saoedische veiligheidsdiensten gaan actief op zoek naar migranten zonder papieren. Wie opgepakt wordt, riskeert deportatie, gevangenisstraf en boetes van 15.000 tot 100.000 Saoedische riyal (3500 tot 23.000 euro). 

"Wij zijn bezorgd over de humanitaire impact als honderdduizenden mensen worden teruggestuurd naar de armoede van hun thuisland, met alle risico's en gevaren van dien," zegt Ayda Gebre, hulpverlener bij RATSON, een lokale ontwikkelingsorganisatie voor vrouwen, jongeren en kinderen in Ethiopië. RATSON helpt de teruggekeerde migranten zich weer te integreren. 

De Ethiopische migranten spelen immers een belangrijke rol in de economie van het land. In 2015 stuurden Ethiopiërs vanuit het buitenland zo'n 3,5 miljard euro naar hun familieleden, om te overleven in de verlammende armoede in hun thuisland. Veel Ethiopische migranten verlieten hun land om economische redenen. Een ander aanzienlijk deel onder hen ontvluchtte ernstige vormen van machtsmisbruik door hun regering.

Terug naar armoede en misbruik

Tijdens razzia's onder migranten zonder papieren werden in 2013 160.000 Ethiopiërs teruggestuurd. Degenen onder hen die contact hadden gehad met Human Rights Watch, werden bijna allemaal binnen de week na terugkeer gearresteerd. Gebre: "De meesten werden gemarteld en opgesloten. Terwijl  ze hun land juist ontvlucht waren omwille van de grove schendingen van de mensenrechten door de Ethiopische regering". 

Ethiopië werd lang bekritiseerd omwille van schendingen van de mensenrechten, waaronder de wrede behandeling in gevangenissen, het agressieve optreden van de veiligheidsdiensten, het gebrek aan vrije meningsuiting en gedwongen ontheemding.

"In veel andere landen kunnen Ethiopiërs asiel aanvragen en kunnen ze soms aanspraak maken op internationale bescherming", zegt Gebre. "Maar in Saoedi-Arabië bestaat er geen vluchtelingenwet en het land heeft het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties niet ondertekend. Wat betekent dat als ze effectief worden teruggestuurd naar hun land, vele duizenden Ethiopiërs weer de vervolgingen moeten doorstaan die ze ontvlucht hadden."