Diefstal ondermijnt gratis gezondheidszorg in Sierra Leone

David, een peuter van drie met hoge koorts, heeft geluk. Nadat een bloedtest in de gezondheidspost van Khailahun heeft uitgewezen dat hij aan malaria lijdt, kan hij prompt behandeld worden met ACT, een krachtig combinatiemiddel tegen de ziekte.

Voorraad op

De plaatselijke gezondheidswerker, Juane K. Nabieu, heeft net een van de laatste dosissen gehaald uit de geneesmiddelenvoorraad van het districtbestuur. Er zijn nog twee pakken met ACT, maar die moeten verdeeld worden over 156 gezondheidsposten in de omgeving. Als de voorraad op is, moet Nabieu zijplaatselijekn patiënten doorverwijzen naar het plaatselijke ziekenhuis, in de hoop dat er daar wel nog malariamiddelen voorradig zijn.

Malaria is een van de belangrijkste doodsoorzaken bij kinderen in Sierra Leone. Om het schrikbarend hoge aantal slachtoffers omlaag te krijgen, heeft de regering sinds april gezondheidszorg voor kinderen jonger dan vijf en zwangere vrouwen gratis gemaakt. Het initiatief wordt onder meer gefinancierd door de Afrikaanse Ontwikkelingsbank en een reeks donorlanden.

Maar de aanvoer van geneesmiddelen blijkt een flessenhals. Gisteren (14 juni) sloeg Unicef alarm. Bij een controle van de voorraden van alle openbare gezondheidsposten in het land, bleek een kwart van de geneesmiddelen die sinds eind 2010 in de hoofdstad Freetown geleverd waren voor verdere distributie in heel het land, spoorloos. Unicef onderzoekt nog welk deel van de verdwenen hoeveelheden kan worden toegeschreven aan slechte registratie en welk deel gestolen is of moest worden weggeworpen omdat de voorraden slecht werden opgeslagen.

Smokkel

Veel ziekenhuizen en gezondheidsposten klagen al langer dat ze vaak gebrek hebben aan ACT, het belangrijkste middel bij de behandeling van malaria. Tegelijk is ACT wel te koop in veel private apotheken en zelfs bij straatventers. Dat is ook het geval in Khailahun. Een deel van de geneesmiddelen die daar op verschillende plaatsen over de toonbank gaan, stamt uit voorraden die voor gratis verspreiding werden geleverd door Unicef en het Wereldfonds voor de strijd tegen Aids, Malaria and Tuberculose.

Arme mensen vallen zo uit de boot. "De meeste mensen die hier komen, kunnen geen behandeling met ACT betalen. Ze hebben de gratis geneesmiddelen nodig", zegt Nabieu. "Elke maand hebben we een tekort aan geneesmiddelen als ACT, en elke maand zijn er patiënten die daaronder lijden."

Nabieu zegt dat hij ook patiënten uit het buurland Liberia op bezoek krijgt, waardoor zijn voorraden nog sneller slinken. Hij vermoedt dat er bij de private geneesmiddelenverkopers in Khailahun ook medicamenten uit Liberia en Guinea te koop zijn. De hulporganisaties leveren aan verschillende landen in de regio dezelfde geneesmiddelen, en dat werkt smokkel in de hand.

Betere controle

De Health for All Coalition (HFAC), een plaatselijke niet-gouvernementele organisatie die eigen controles uitvoert, schat dat zelfs 45 tot 50 procent van de gratis geneesmiddelen die hulporganisaties aan Sierra Leone leveren, op de markt belandt. Er is geen onderzoek gehouden om dat cijfer te staven. Volgens Alhassan Kamara van de HFAC stuurt zijn organisatie nu waarnemers mee met vrachtwagens die geneesmiddelen verdelen, en probeert ze plaatselijke verantwoordelijken te overtuigen leveringen persoonlijk in ontvangst te nemen. Daardoor zouden er nu minder geneesmiddelen verdwijnen.

De regering van Sierra Leone verwerpt de cijfers van de HFAC. "Als er sprake was van zo'n massale plundering, zou het systeem in elkaar storten", zegt Amara Jambai, directeur Preventie en Bestrijding van Ziekten van het ministerie van Volksgezondheid. Volgens hem zien de betrokken gemeenschappen nauw toe op de levering van geneesmiddelen. Jambai schrijft de tekorten toe aan de grote vraag en het feit dat het distributiesysteem nog nieuw is.

Mahimbo Mdoe, de vertegenwoordiger van Unicef in Sierra Leone, zegt dat zijn organisatie een international bedrijf wil inschakelen om de distributie van geneesmiddelen naar de 1200 gezondheidsposten in het land van de overheid over te nemen.

Unicef benadrukt intussen wel dat de gratis gezondheidszorg voor kinderen en zwangere vrouwen in Sierra Leone een succes is. Het aantal consultaties van kinderen jonger dan vijf is met 213 procent gestegen. Volgens het internationale vaktijdschrift The Lancet worden er nu in het land drie keer meer kinderen behandeld tegen malaria dan voor het begin van het initiatief.