De Sahara slokt het Faguibinemeer op, en daarmee ook de graanschuur van Mali

Het Faguibinemeer ligt in de Nigerdelta, en het is door die machtige rivier dat het traditioneel gevoed wordt. Tot de jaren 1970 was het gebied rijkelijk met vegetatie bedekt, de symbiose tussen de Niger en het Faguibinemeer hield een uitermate vruchtbaar ecosysteem in stand dat meer dan 200.000 mensen rechtstreeks van voedsel voorzag. Een veelvoud daarvan genoot onrechtstreeks van de welvaart die dat met zich meebracht.

Verwoestijning

Rond die periode werd de Sahel, de Afrikaanse landstreek waar Mali deel van uitmaakt, echter getroffen door een ernstige droogte. Op satellietbeelden is te zien hoe vanaf de jaren 1980 er een heel andere situatie ontstaat. De meeste groene velden hebben plaats geruimd voor woestijn, het enorme meer is verzand.

Sinds 1990 staat het meer, dat voorheen qua oppervlakte driemaal zo groot was als de stad Antwerpen, vaker droog dan gevuld. De oprukkende Sahara verstikt de kanalen waarmee het meer verbonden was met de Niger.

De voorbije drie decennia hebben toenemende droogtes, verwoestijning en slecht water- en grondbeheer het eens zo vruchtbare Faguibinemeer veranderd in een nutteloze stoffige vlakte. “De welvaart van de regio verdampte samen met het water”, schrijft de VN-milieuorganisatie (Unep) daarover in een rapport.

“Verloren generatie”

Waar er vroeger hout, vee, vis en graan werd geëxporteerd vanuit het merengebied, stelt het Rode Kruis nu vooral armoede vast. Vissen is onmogelijk, landbouwgrond is schaars. Jongeren hebben weinig andere keuze dan weg te trekken uit hun geboortedorp.

Wie toch blijft loopt door het gebrek aan werk en onderwijs het risico om gerekruteerd te worden door gewapende groepen. In het dorp Bintagoungou is het verlaten schoolgebouw inmiddels  grotendeels opgeslokt is door het immer oprukkende zand.

“Dit was een school voor bijna vierhonderd leerlingen. Dat is een hele generatie. Een verloren generatie, een generatie die gedoemd is te vluchten. Of om gerekruteerd te worden”, zegt burgemeester Hama Abacrene aan het Rode Kruis.

Gas uit de grond

Sinds het meer is opgedroogd, sijpelt er ontvlambaar gas uit de grond. Wanneer het ontbrandt, maakt het de grond ongeschikt voor landbouw. Waar er vroeger voedsel verbouwd werd, is de grond nu rood, zwart en korrelig.

Ook de laatst overgebleven bomen worden uit noodzaak gekapt, waardoor de bodemerosie en uitdroging erger worden. 

Patrick Youssef, Afrika-directeur van de internationale hulporganisatie, stelt dat 's werelds meest kwetsbare mensen - vaak degenen die omringd worden door geweld - het minst in staat zijn om zich te wapenen tegen de gevolgen van het veranderende klimaat.

“Klimaatverandering treft de armsten en meest kwetsbaren ter wereld”, zegt hij. “Boeren en andere gemeenschappen kunnen de klimaatverandering helaas niet aan. In de aanloop naar COP26 roepen we wereldleiders op om concrete actie te ondernemen, bij degenen die in stilte lijden.”