Coup Myanmar: "Inspiratie kon zo uit het boekje van Trump komen" (OPINIE)

Net voordat de nieuw verkozen leden van het Myanmarese parlement vandaag de eed zouden afleggen, heeft het leger de feitelijke leider van het land, Aung San Suu Kyi, president Win Myint en andere leiders van de regerende partij, de National League for Democracy (NLD), opgepakt.

Even later kondigde het leger aan dat het de controle over het land gedurende twaalf maanden zou overnemen, en riep meteen de noodtoestand uit. Dit is een staatsgreep, of het leger het nu zo noemt of niet.

Verkiezingen en fraude

In november behaalden Suu Kyi en de NLD een verpletterende meerderheid bij de nationale verkiezingen. De door het leger gesteunde Union Solidarity and Development Party (USDP) deed het slecht, zelfs in haar belangrijkste bolwerken.

Zwaar vernederd door deze uitslag ging de USDP openlijk verklaren dat er sprake was van fraude tijdens de verkiezingen. Internationale waarnemers, waaronder het Carter Center, het Asian Network for Free Elections en de waarnemers van de Europese Unie, getuigden echter allemaal dat de verkiezingen een succes waren. In de voorlopige verklaring van de EU staat dat 95 procent van de waarnemers het verkiezingsproces als “goed” of “zeer goed” heeft beoordeeld.

Andere lokale en geloofwaardige organisaties zoals de People’s Alliance for Credible Elections (PACE), waren het hiermee eens. Op 21 januari zegden ze in een verklaring: “de resultaten van de verkiezingen zijn geloofwaardig, ze geven de wens van de meerderheid van de kiezers weer.”

Boek van Trump

Maar - alsof ze een pagina uit het boek van voormalig Amerikaans president Donald Trump hadden gescheurd - de USDP gaf niet op en bleef boodschappen de wereld insturen dat de verkiezingen vervalst waren. Dit gebeurde zonder dat er enig bewijs was om dit te staven, en met de bedoeling om twijfel te zaaien.

Het leger steunde de beweringen van de USDP aanvankelijk niet, maar ging daarna geleidelijk aan meer steun bieden aan de partij. De opperbevelhebber van de strijdkrachten, generaal Min Aung Hlaing, weigerde vorige week om een staatsgreep nog langer uit te sluiten.

De volgende dag braken de verkiezingsautoriteiten van het land weken van stilte en wezen de beweringen van de USDP over fraude resoluut af. Dit vormde het toneel voor wat de Myanmarese historicus Thant Myint-U “de meest acute constitutionele crisis sinds het einde van de junta in 2010” noemde.

Machtsverdeling

Het is moeilijk om in te schatten hoe het leger zal kunnen profiteren van de acties van vandaag, aangezien de machtsverdelingsregeling die met de NLD werd getroffen onder de grondwet van 2008 het al mogelijk maakte om zijn invloed en economische belangen in het land uit te breiden.

Sinds de staatsgreep van generaal Ne Win in 1962 had het leger al een halve eeuw over Myanmar geregeerd. Een zogeheten interne “zelfcoup” in 1988 bracht een nieuwe lichting militaire generaals aan de macht. Die junta, geleid door generaal Than Shwe, stond in 1990 verkiezingen toe die een aardverschuiving veroorzaakten door de winst van de partij van Suu Kyi. De militaire leiders weigerden de resultaten te aanvaarden.

In 2008 stelde de junta een nieuwe grondwet op. 25 procent van de zetels van het nationale parlement werden gereserveerd voor het leger en dat mocht eveneens de ministers van defensie, grenszaken en binnenlandse zaken aanduiden, evenals de vice-president. De verkiezingen in 2010 werden geboycot door de NLD, maar de partij behaalde een klinkende overwinning bij de volgende verkiezingen in 2015.

Sinds begin 2016 is Suu Kyi de feitelijke leider van Myanmar. Tot afgelopen week was de relatie tussen burgerlijke en militaire autoriteiten bij momenten gespannen, maar over het algemeen verliepen de contacten in een goede sfeer. De basis was de wederzijdse erkenning van overlappende belangen op sleutelgebieden van het nationale beleid.

Leger vurig verdedigd

Deze regeling waarin de macht werd verdeeld, bleek buitengewoon comfortabel voor het leger, aangezien het de volledige autonomie kreeg over veiligheidskwesties en op economisch vlak verschillende lucratieve bronnen van inkomsten had.

Dit partnerschap maakte de “opruimingsoperaties” van het leger in de staat Rakhine in 2017 mogelijk, wat resulteerde in de uittocht van 740.000 voornamelijk islamitische Rohingya-vluchtelingen naar Bangladesh.

In de nasleep van deze pogrom heeft Suu Kyi zowel haar land als het leger vurig verdedigd bij het Internationaal Gerechtshof. De wereldwijde reputatie van Myanmar - en de eens zo gewaardeerde persoonlijke status van Suu Kyi – kreeg rake klappen en werd nooit meer hersteld.

Al die jaren bleef er één belangrijk twistpunt tussen de NLD en het leger: het grondwettelijk verbod dat het voor Suu Kyi onmogelijk maakte om officieel president te worden. Sommige NLD-figuren hebben ook hun diepe bezorgdheid geuit over de aanhoudende rol die de strijdkrachten opeisen als scheidsrechter van de juridische en constitutionele zaken in het land.

Stap achteruit

Ongeacht wat de gebeurtenissen deze week en de weken erna nog zullen geven, de fragiele democratie van Myanmar is ernstig ondermijnd door deze acties van het leger.

De NLD-regering heeft zeker zijn tekortkomingen gehad, maar een militaire coup betekent een grote stap achteruit voor Myanmar. Globaal gezien is het ook slecht nieuws voor de democratie in de hele regio.

Het is ook moeilijk om deze actie te zien als iets anders dan een manier voor generaal Min Aung Hlaing om zijn prominente positie in de nationale politiek te behouden, aangezien hij dit jaar 65 jaar wordt en op pensioen zou moeten gaan. https://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/2031635/whats-next-for-myanmars-military-chief-after-65- Door de slechte verkiezingsuitslag van de USDP zijn er geen andere denkbare politieke routes naar de macht.

Een staatsgreep zal op verschillende vlakken contraproductief blijken voor het leger. Wereldwijd zullen regeringen sancties willen opleggen. De VS heeft al een verklaring de wereld ingestuurd om te zeggen dat er “actie zal volgen” tegen de verantwoordelijken.

Buitenlandse investeerders, behalve misschien China, zullen zich wellicht ook terugtrekken.

Nu het Myanmarese volk al tien jaar van relatieve politieke vrijheid heeft genoten, is het ook onwaarschijnlijk dat ze deze nieuwe wending zullen steunen.

De algemene verkiezingen van 2020 waren eens te meer een uiting van afkeer tegen de politieke rol van het leger. Het feit dat Suu Kyi nu is opgepakt, ondermijnt de kwetsbare coalitie in Myanmar. Het zou een rommelig einde kunnen zijn van de relatieve winstgevende verhouding tussen de burgerlijke regering en het leger.

Adam Simpson is hoofddocent Internationale Studies aan de Universiteit van Zuid-Australië; Nicholas Farrelly is hoofd van het departement Sociale Wetenschappen aan de Universiteit van Tasmanië.

-

Deze opinie verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner The Conversation