Boeddhisme herovert China

"Ik ging er altijd van uit dat het boeddhisme een soort bijgeloof was", zegt Quan Zhenyuan, zaakvoerder van een reisbureau in Beijing. "Maar toen gaf de eigenaar van een vegetarisch restaurant me er een boek over, en dat veranderde alles." De 32-jarige vrouw zegt dat het boeddhisme haar leerde beter om te gaan met klanten en medewerkers. "Het boeddhisme maakt me rustig".

Vluchtheuvel

De nieuwe opgang van het boeddhisme in China valt samen met de snelle economische groei die dertig jaar geleden in gang werden gezet door de toenmalige sterke man Deng Xiaoping. Religie blijkt voor veel Chinezen een vluchtheuvel in een maatschappij die gekenmerkt wordt door toenemende stress en ongebreideld materialisme.

Het boeddhisme, dat al tweeduizend jaar aanwezig is in China, is daarbij een voor de hand liggende keuze. De boeddhistische gemeenschap in China kreeg een knauw na de communistische machtsovername in 1949, maar verboden werd de leer nooit. Veel tempels en boeddhistische organisaties gingen wel algauw over in overheidshanden. Toen het Chinese regime in 1959 het Tibetaanse boeddhisme hardhandig onderdrukte, kreeg het de steun van de Boeddhistische Vereniging van China. Tijdens de Culturele Revolutie in de jaren zestig en zeventig werden veel heilige plaatsen van het Chinese boeddhisme vernield, maar na de dood van Mao in 1976 begon de druk op het boeddhisme en andere godsdiensten af te nemen.

Gouden periode

Volgens de Chinese Academie voor Sociale Wetenschappen beleeft het boeddhisme in China nu al dertig jaar een "gouden periode". De Chinese boeddhisten hebben zich verenigd in organisaties die het hele land bestrijken en via vormingsactiviteiten en zomerkampen de leer verder verspreiden. In 1997 schatte het Staatsbureau voor Religieuze aangelegenheden het aantal boeddhisten in China op honderd miljoen. In 2007 antwoordde zelfs 33 procent van de respondenten in een grote peiling van het Chinese Onderzoekscentrum voor Religieuze Cultuur dat ze in het boeddhisme geloofden. Onder intellectuelen en jongeren is het boeddhisme de belangrijkste religie, verklaarde Liu Zhongyu, de leider van het onderzoek. Onderzoekers van de Amerikaanse Purdue University kwamen dit jaar ook tot de conclusie dat het boeddhisme in China exponentieel groeit. Volgens hen telt China nu ongeveer 185 miljoen boeddhisten.

De voorbije decennia zijn er in China verscheidene boeddhistische monumenten heropgebouwd, terwijl er ook nieuwe tempels verschenen. In 2006 organiseerde China het Wereld Boeddhistisch Forum, en een jaar later kwam er een verbod op mijnbouwactiviteiten in berggebieden die heilig zijn voor de boeddhisten.

Er zijn wel weinig echte boeddhisten in China, zegt Duan Yuming, een docent aan het Instituut voor Religieuze Studies aan de universiteit van Sichuan. "Veel mensen doen alleen aan boeddhisme om rustig te worden", zegt hij. Maar zelfs dat is volgens hem een goede zaak. "Het boeddhisme zet een spirituele ontwikkeling in gang die leidt naar echt geluk. Boeddhistische technieken als meditatie helpen mensen zichzelf te veranderen en tot een groter bewustzijn en meer mededogen en wijsheid te komen. De Chinezen van vandaag zijn altijd druk in de weer. Ze weten niet meer hoe ze zich moeten ontspannen. Meditatie kan hen helpen."

Tibet

Voor een deel heeft de aantrekkingskracht van het boeddhisme te maken met een toenemende fascinatie voor Tibet. Veel Chinese stedelingen hebben romantische voorstellingen van het beschouwelijke leven in het afgelegen gebied. Het Chinese toerisme naar de Tibetaanse hoofdstad Lhasa en andere plaatsen in de provincie is de laatste jaren explosief toegenomen. Misschien leidt de groei van het boeddhisme in China wel tot meer begrip voor de Tibetanen en hun eis tot meer autonomie. Alvast de Dalai Lama, de geestelijke leider van de Tibetanen die in 1959 naar India vluchtte, denkt er zo over. "Als Tibet binnen dertig jaar bestaat uit zes miljoen Tibetanen en tien miljoen boeddhisten, dan lossen sommige problemen zich misschien vanzelf op", vertelde hij aan zijn biograaf Pico Iyer.