Zoektocht naar werk, niet religie, drijft Afrikanen naar terreurgroepen

Extremistische groeperingen winnen snel aan populariteit in landen als Mali, Niger en Kameroen. Traditioneel wordt aangenomen dat religie de belangrijkste drijfveer is voor die groei. Maar interviews met meer dan tweeduizend vrijwillige rekruten in acht Afrikaanse landen leggen heel andere motieven bloot.

Reactie

Van de bijna 2200 rekruten die geïnterviewd werden door het VN-ontwikkelingsprogramma (Undp), noemde een kwart de zoektocht naar werk als belangrijkste reden. Dat is aanzienlijk meer dan religie (17 procent). Een meerderheid van de rekruten geeft ook toe maar weinig kennis te hebben van de religieuze geschriften.

Bijna de helft van de rekruten verwijst naar de reactie op een specifieke aanleiding als belangrijkste reden. In maar liefst 71 procent van die gevallen gaat het om mensenrechtenschendingen, vaak door overheidstroepen.

Voor het onderzoek sprak Undp met rekruten in Burkina Faso, Kameroen, Tsjaad, Mali, Niger, Nigeria, Somalië en Soedan.

Epicentrum

Undp-baas Achim Steiner noemt de regio “het nieuwe wereldwijde epicentrum van gewelddadig extremisme”, in 2021 goed voor 48 procent van alle terrorismedoden wereldwijd

Die groei heeft niet alleen negatieve gevolgen voor de levens, veiligheid en vrede, maar bedreigt ook de zwaarbevochten ontwikkelingswinsten voor toekomstige generaties. Het onderzoek moet volgens Steiner dan ook tot een bredere benadering van het probleem leiden, want de focus op veiligheid is duur en ineffectief.

“Om de grondoorzaken van gewelddadig extremisme aan te pakken, moet het sociale contract tussen de staat en burgers nieuw leven worden ingeblazen”, zegt Steiner. Hij pleit daarom voor investeringen in basisvoorzieningen zoals kinderwelzijn; onderwijs; kwaliteit van levensonderhoud, en in de kansen van jonge mannen en vrouwen.

Ontslag

Het rapport verkent ook de motivering om uit de groeperingen te stappen. De respondenten noemen daarvoor het vaakst onvervulde verwachtingen, met name financieel, en gebrek aan vertrouwen in het leiderschap.

“Uit onderzoek blijkt ook dat wie besluit zich terug te trekken uit gewelddadig extremisme, minder geneigd is om weer lid te worden en anderen te rekruteren”, zegt Nirina Kiplagat van Undp.

“Daarom is het zo belangrijk om te investeren in prikkels die leden van extreme groepen kunnen losweken. Lokale gemeenschappen spelen daarbij een cruciale rol, samen met de amnestieprogramma's van nationale overheden.”