Waarom Trump als president geen ramp is voor Oekraïne (OPINIE)

Een van de eerste wereldleiders die Donald Trump sprak na zijn verkiezingsoverwinning op 5 november 2024 was de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Die feliciteerde de Amerikaanse president elect en sprak zijn vertrouwen uit in het “potentieel voor sterkere samenwerking” tussen de twee naties.

Lang niet iedereen is daarvan overtuigd. Voor veel waarnemers van het buitenlands beleid heeft de overwinning van Trump - samen met zijn lauwe houding ten opzichte van de NAVO, kritiek op de hoeveelheid Amerikaanse hulp die naar Oekraïne wordt gestuurd en zijn belofte om snel een einde te maken aan de oorlog in het oosten van Europa - de onzekerheid aangewakkerd over de inzet van Washington. Wil de VS nog wel alles doen wat in zijn vermogen ligt om Oekraïne te helpen de Russische indringers af te slaan?

Als hoogleraar Internationale Betrekkingen met specialisatie in Oost-Europa begrijp ik waar die bezorgdheden vandaan komen. Maar ik zie het anders: de terugkeer van Trump in het Witte huis hoeft niet per se slecht nieuws te zijn voor Kiev.

NAVO’s missie is ongewijzigd

Trump wordt vaak omschreven als isolationistisch, nationalistisch en anti-interventionistisch op het wereldtoneel. Hij heeft dat in de hand gewerkt door bijvoorbeeld te beweren dat de VS zich zou onttrekken aan zijn verantwoordelijkheid om een NAVO-lid te verdedigen tegen een Russische aanval als dat land niet zou voldoen aan de doelstellingen voor defensie-uitgaven in overeenstemming met de verplichtingen van de alliantie.

Maar dergelijke retoriek strookt niet met de feiten en eerdere Republikeinse standpunten.

In december 2023 keurde het Amerikaanse Congres wetgeving goed die het een president verbiedt om zich eenzijdig terug te trekken uit de NAVO, omdat de overkoepelende veiligheid en stabiliteit van Europa in het belang van de VS is.

De Republikeinse mede-indiener van dat wetsvoorstel, senator Marco Rubio, heeft zich de afgelopen maanden ontpopt tot een belangrijke spreekbuis in de Trump-campagne en zal naar verwachting worden benoemd tot minister van Buitenlandse Zaken van Trump.

China blijft grootste bedreiging

De VS en Europa blijven elkaars belangrijkste markten. Amerika zal dan ook zeer gemotiveerd zijn om een rol te blijven spelen in de Europese veiligheid, zolang instabiliteit in Europa de wereldeconomie - en die van de VS - kan beïnvloeden.

Bovendien wijst niets erop dat de volgende regering zal afwijken van de regeringen van Obama, Biden en Trumps eerste termijn, door China opnieuw als de grootste bedreiging voor de VS te zien. En Beijing heeft zijn steun toegezegd aan de Russische president Vladimir Poetin tijdens zijn militaire inspanningen in Oekraïne.

Een verdere Amerikaanse samenwerking met bondgenoten in Europa zal Washington ook sterker maken in Azië. Directe militaire samenwerking, zoals de coördinatie met de Britten om onderzeeërs voor Australië te produceren, helpt de Amerikaanse strategie om de dreiging van China in de Stille Oceaan tegen te gaan en in te dammen. Het zou ook een signaal zijn aan Amerikaanse bondgenoten in Azië - zoals Japan, Zuid-Korea en Taiwan - dat Washington een betrouwbare veiligheidspartner is in tijden van crisis.

Niet zo close met Poetin

Er is al veel gezegd over Trumps vermeende innige relatie met Poetin. In de aanloop naar de verkiezingen stond Trump erop dat hij, als hij zou winnen, vrede zou brengen in Oekraïne, nog voordat hij was ingehuldigd. Eerder noemde hij Poetin ook “geniaal” en “slim” vanwege de Oekraïense invasie. Poetin feliciteerde Trump dan weer met zijn overwinning en prees hem voor zijn “moed” toen een schutter hem probeerde te vermoorden. Moskou heeft ook aangegeven dat het klaar is voor een dialoog met de verkozen Republikeinse president.

Maar tijdens zijn eerste termijn gedroeg Trump zich in zijn beleid veel meer als een havik dan deze woorden doen vermoeden. Er zijn zelfs argumenten om aan te voeren dat de regering-Trump meer havik was ten opzichte van Poetin dan de regering-Obama die ze verving.

Zo gaf Trump de Oekraïners bijvoorbeeld antitankraketten - iets dat de regering-Obama eerder had geweigerd. Ook trokken de VS zich in 2018 terug uit het historische INF-verdrag, dat kernraketten voor de middellange afstand verbood, naar aanleiding van eerdere schendingen van het verdrag door Rusland. Barack Obama daarentegen beschuldigde Rusland in 2014 van de schending van dat verdrag omdat het land een nucleaire kruisraket zou hebben getest, maar hij koos ervoor om zich niet uit het verdrag terug te trekken.

Nord Stream 2-pijpleiding

De Russische onderminister van Buitenlandse Zaken Sergei Ryabkov noemde dat “een zeer gevaarlijke stap”. Het INF-verdrag weerhield de VS er immers van om nieuwe wapens te ontwikkelen en bond de handen van Washington vast in zijn strategische rivaliteit met China in de Stille Oceaan.

Vervolgens ondertekende Trump in 2019 de zogenaamde Protecting Europe's Energy Security Act, die sancties bevatte om de bouw van de door Rusland gesteunde Nord Stream 2 pijpleiding, die Rusland rechtstreeks met Duitsland verbindt via de Oostzee, te stoppen. De pijpleiding, die sindsdien onbruikbaar is gemaakt door een sabotageaanval in 2022, zou Oekraïne hebben omzeild, wat de Oekraïense regering ertoe aanzette om de pijpleiding als een “economische en energieblokkade” te bestempelen. Het was een van de 52 beleidsmaatregelen van de eerste Trump-regering om Rusland aan banden te leggen.

De regering-Biden van de andere kant zag in 2021 af van sancties tegen de Nord Stream 2-pijpleiding, om ze vervolgens weer in te stellen op 23 februari 2022 - één dag voor de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne.

Hogere olieproductie

Bijna drie jaar na de Russische invasie in Oekraïne draait de oorlogsmachine van het Kremlin nog steeds op energie-inkomsten. Ondanks ongekende westerse sancties om de verkoop van Russische olie te beperken, blijven landen olie van Rusland kopen. India is bijvoorbeeld de grootste afnemer van Russische ruwe olie over zee geworden.

En hier kan een beleid van Trump dat niet direct op Rusland is gericht, in feite de Russische belangen schaden.

Trump heeft herhaaldelijk beloofd om een nieuwe golf van olie- en gasboringen op Amerikaanse bodem te introduceren. En hoewel het enige tijd kan duren voordat dit resulteert in lagere prijzen wereldwijd, kan een hogere productie vanuit de VS - nu al de grootste producent van ruwe olie ter wereld - een impact hebben.

De terugkeer van Trump in het Witte Huis kan betekenen dat de Amerikaanse oliesancties tegen Iran strenger worden gehandhaafd, waardoor Teheran minder wapens aan Rusland kan verkopen. Iran heeft Rusland zowel diplomatiek als militair gesteund sinds het begin van de invasie in Oekraïne in februari 2022. En sinds 2020 zijn de inkomsten van Iran uit de olie-export bijna verviervoudigd, van 16 miljard dollar naar 53 miljard dollar in 2023, volgens de Amerikaanse Energy Information Administration.

Traag bewegend beest

Voorspellen wat Trump aan de macht zal doen is moeilijk. En het Amerikaanse buitenlandse beleid kan een traag bewegend beest zijn, dus je moet geen onmiddellijke doorbraken of grote verrassingen verwachten. Maar zijn staat van dienst spreekt wel de bewering tegen van waarnemers die zijn overwinning als een slecht voorteken voor Oekraïne beschouwen.

-

Deze opinie is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.