VUB-onderzoek toont hoe oceaanstromen het klimaat hebben veranderd

De wetenschappers onderzochten diepe boorkernen van de oceaanbodem – een soort tijdcapsules van aarde en modder – en zagen dat het sediment plotseling is veranderd. Die verandering gebeurde alleen aan de oostkant van de Mid-Atlantische Rug, een grote bergketen onder water, en dus niet aan de westkant. Dat toont aan dat de diepe stromingen in de oceaan er waarschijnlijk flink zijn veranderd.

Systeem in balans

Die stromingen vormen samen een soort wereldwijde ‘transportband’ van warm en koud water, ook wel de ‘ocean conveyor belt’ genoemd. Die helpt om warmte over de planeet te verdelen. Zo brengt de warme Golfstroom tropisch water naar Europa, wat ons milde winters geeft. Koudere stromingen in de diepte – zoals die bij IJsland en Groenland – zorgen ervoor dat het systeem in balans blijft.

Maar dat systeem staat nu onder druk. Door klimaatverandering, smeltend ijs en opwarmend zeewater maken wetenschappers zich zorgen dat deze oceaanstromen trager worden of zelfs kunnen stoppen. Dat zou enorme gevolgen hebben voor het wereldklimaat.

Donkere klei

In 2021 en 2023 ging het team met een onderzoeksschip de Atlantische Oceaan op. Ze boorden diep in de zeebodem om sedimenten uit het verre verleden op te halen – een periode toen de aarde warmer was dan nu - vergelijkbaar met het klimaat dat we over zo’n honderd jaar verwachten.

Ze ontdekten dat ongeveer 3,6 miljoen jaar geleden de samenstelling van de zeebodem ineens veranderde van lichtgekleurde modder naar donkere klei. En dat gebeurde op meerdere plekken, steeds op het oostelijke deel van de oceaan, waar een belangrijke diepe stroom loopt: de ISOW (Iceland-Scotland Overflow Water). Dat wijst erop dat de oceaanstromen toen ineens sterker of anders gingen stromen – precies tegelijk met een flinke afkoeling op aarde en de groei van grote ijsmassa’s op het noordelijk halfrond.

De wetenschappers begrijpen het systeem nog niet in detail, maar het nieuwe onderzoek helpt ze beter te begrijpen hoe de oceaan en het klimaat elkaar beïnvloeden. Door te kijken naar het verleden kunnen we ook beter voorspellen wat ons in de toekomst te wachten staat – vooral als het gaat om klimaatverandering en de rol van de oceaan daarin.

“We moeten voorzichtig zijn met conclusies, maar alles wijst erop dat een verandering in oceaanstromen in het verleden grote invloed had op het klimaat”, zegt geoloog Matthias Sinnesael, een van de hoofdauteurs van de studie. “Dat kan ook nu weer gebeuren.”