VN-rapporteur laakt trage reactie op Rohingya-crisis

Sinds augustus vluchtten 600.000 Rohingya’s vanuit de staat Rakhine in Myanmar naar Bangladesh. De VN waarschuwen dat dat aantal kan oplopen tot een miljoen – de totale moslimbevolking van Rakhine – als de crisis niet bedwongen wordt.

Ondanks bewijs van geweld en mensenrechtenschendingen op grote schaal zweeg de VN-Mensenrechtenraad grotendeels over de crisis. En verdeeldheid in de VN-Veiligheidsraad leidde ertoe dat besluiten over effectieve maatregelen ook daar uitbleven.

Persagentschap IPS sprak hierover met Idriss Jazairy, directeur van Geneva Centre for Human Rights Advancement and Global Dialogue en VN-rapporteur inzake de Negatieve Impact van Unilaterale Dwangmaatregelen en Mensenrechten.

Wat is uw antwoord op de crisis in Myanmar en wat doet het Geneva Centre om te helpen een einde te maken aan de crisis?

“Ik heb alle leden van de VN-Mensenrechtenraad een brief gestuurd met de oproep om een speciale sessie bijeen te roepen over de wanhopige situatie van de Rohingya’s. Tot nu toe heb ik nog niet één antwoord ontvangen.

Ongeveer 650.000 Rohingya’s zijn genadeloos verdreven. Al hun bezittingen zijn verbrand of verwoest. Veel van hen verdwijnen, vrouwen zijn verkracht, kinderen vermoord. En er gebeurt niets.

Ik weet dat er politiek gezien van alles speelt waar we rekening mee moeten houden. Maar op een zeker moment kunnen mensenrechtenschendingen een zodanige omvang krijgen, dat we ons moeten uitspreken, ongeacht de politieke omstandigheden. Anders laat dat zien dat in de VN-Mensenrechtenraad de politiek definitief de overhand heeft gekregen over waarden. Dat zou het begin van het einde van de raad betekenen.

Het is voldoende als zestien landen het initiatief nemen tot een speciale sessie. Kunnen we onder alle VN-lidstaten niet nog een paar landen vinden die beweren mensenrechten hoog in het vaandel te voeren, en die dit initiatief oppakken?

In 2007 hield de Mensenrechtenraad een speciale sessie over Myanmar omdat er enkele vreedzame demonstraties waren geweest waar het leger gewelddadig op had gereageerd. De situatie is nu honderd keer erger, dus ik begrijp niet waarom er niet een soortgelijke reactie komt.”

Kunnen de mensenrechtenschendingen in Myanmar getypeerd worden als misdaden tegen de menselijkheid of zelfs genocide?

“Dat kan ik vanuit mijn positie niet beoordelen, maar mensen die dat waarschijnlijk beter kunnen dan ik noemen het op zijn minst etnische zuivering. Het is etnische zuivering, maar niemand heeft geantwoord op mijn verzoek om een speciale sessie te beleggen die in feite twee doelen heeft. Als eerste het onder VN-toezicht laten terugkeren van deze mensen die op grove wijze uit het land gegooid zijn waarin ze zijn geboren en al generaties lang leven. Als tweede hulp bieden aan Bangladesh, dat een van de armste landen in de wereld is en moeite heeft met de financiële gevolgen van deze vluchtelingenstroom.

We hebben een dubbele morele verplichting. Het gaat om de levens van 650.000 mensen die hun huis zijn kwijtgeraakt. Is dat niet voldoende voor een speciale sessie van één dag, als we speciale sessies hebben over elk andere land en elke andere crisis in de wereld? Dat begrijp ik niet. Mijn multilaterale geloof in mensenrechten wordt ondermijnd.”

Als er zo’n speciale sessie komt, op welk resultaat hoopt u dan?

“Erkenning van de rechten van de Rohingya’s om terug te keren naar hun land, inclusief erkenning van hun staatsburgerschap. Ik realiseer me dat deze crisis voor een groot deel een consequentie is van het Britse koloniale bewind dat arbeiders uit toenmalige India naar Myanmar bracht om te werken.

De wortels van het probleem gaan eeuwen terug, maar je kunt de geschiedenis niet terugdraaien. Deze mensen leven hier al generaties lang, soms zelfs honderden jaren. Het moet wettelijk geregeld worden dat ze het staatsburgerschap krijgen. Burgerschap mag niet gebaseerd zijn op ras.

Bangladesh moet gecompenseerd worden en ook de vluchtelingen en slachtoffers, voor wat ze hebben moeten ondergaan. Het is waar dat een groep demonstranten onacceptabele gewelddadige acties heeft uitgevoerd, zoals aanvallen op politiebureaus. Dat moeten we niet vergoelijken. Maar laat daar een onderzoekscommissie naar kijken en een officieel rapport over uitbrengen.”

Als de crisis voortduurt, moet de internationale gemeenschap dan drastischer maatregelen nemen? Sommigen willen een wapenembargo of financiële sancties. Wat is uw mening daarover?

“Ik ben doorgaans niet enthousiast over sancties. Myanmar kreeg eerder sancties opgelegd, daarna werden die opgeheven. In beide situaties leidde dat niet tot beter gedrag. Het is nu zelfs nog erger geworden. Het is voor mij dus niet een kwestie van alleen sancties. Het is een ernstige kwestie en de VN-secretaris-generaal heeft die al vier keer aangekaart in de VN-Veiligheidsraad. Ik hoop dat de internationale gemeenschap en het VN-systeem gezamenlijk deze situatie kunnen aanpakken.

Wat is uw antwoord op de huidige verdeeldheid binnen de Veiligheidsraad over deze crisis? Zowel Rusland als China verwijzen naar kwesties als soevereiniteit en vragen “geduld uit te oefenen.”

“Daarom zeg ik: Ik begrijp de politiek achter deze kwesties, maar ik heb het gevoel dat de situatie zodanig uit de hand is gelopen dat er actie ondernomen moet worden. De Veiligheidsraad is er voor de politiek, de Mensenrechtenraad voor de ethiek. Maar waar is die ethiek nu?