Verontrustend hoge PFAS-concentraties in Europese wijnen

Verschillende organisaties, waaronder Bond Beter Leefmilieu en PAN Europe onderzochten 10 oudere en 39 jongere wijnen uit tien Europese lidstaten. In alle jonge wijnen werd TFA aangetroffen, met een mediane concentratie van 110 en piekniveaus tot 320 microgram per liter. De enige Vlaamse wijn die geanalyseerd werd, bevatte 310 microgram per liter, de tweede hoogste concentratie.

TFA is zogenaamde ‘korteketen-PFAS’. De chemische autoriteiten in Duitsland hebben voorgesteld om het Europees te classificeren als ‘vermoedelijk toxisch voor de voortplanting’. Volgens milieuorganisaties zou de stof ook als ‘relevante metaboliet’ moeten worden geclassificeerd, omdat ze persistent, mobiel en toxisch is. De Europese norm voor dergelijke stoffen bedraagt 0,1 microgram per liter.  

Bio-wijn

Opmerkelijk: in de oudere wijnen, die voor 1988 geoogst zijn, wordt helemaal geen TFA aangetroffen. De steekproef toont vooral een sterke stijging van de concentratie vanaf 2010.

Dat heeft mogelijk te maken met het gebruik van pesticiden. In totaal werden ook achttien verschillende varianten teruggevonden in de steekproef. Flessen met een hogere TFA-concentratie scoren doorgaans ook slechter op het aantal aanwezige pesticiden.

Michael Müller, professor Farmaceutische en Medicinale Chemie aan de Universiteit van Freiburg, zag de stijgende trend ook in zijn eigen analyses. Hij noemt de ophoping van TFA in plantaardig voedsel “een rode vlag die vraagt om doortastende actie”.

“In recentere wijnen die na 2020 zijn geoogst, zagen we een breed scala aan TFA-vervuiling, van 20 tot meer dan 300 microgram per liter”, zegt Müller. “De laagste concentraties werden aangetroffen in biologisch geproduceerde wijnen, afkomstig van druiven die verbouwd werden op land dat al tientallen jaren vrij is van chemische stoffen. Dit wijst op PFAS-pesticiden als een directe of indirecte factor die mogelijk bijdraagt aan de hoge TFA-gehaltes die in de gewassen zijn aangetroffen."

Planten

Helmut Burtscher-Schaden, milieuchemicus bij GLOBAL 2000, noemt de bevindingen alarmerend omdat ze erop wijzen dat TFA zich opstapelt in planten, en dus in de natuur. “We nemen via onze voeding waarschijnlijk veel meer TFA op dan tot nu toe werd aangenomen.”

De stijging van TFA wordt ook bevestigd door vergelijking met officiële EU-data uit 2017. Toen hadden 27 Europese wijnen een mediane TFA-concentratie van 50 µg/l, met een piekwaarde van 120 µg/l.

Ontnuchterend

“De sterk stijgende TFA-concentraties in wijn, en de hoge concentratie in de geteste Vlaamse wijn, zijn ontnuchterend”, zegt Kristine De Schamphelaere van PAN Europe. “Burgers willen geen cocktail van pesticiden en PFAS in hun omgeving, voedsel, water of wijn. Een verbod op PFAS-houdende pesticiden en andere TFA-bronnen is het enige logische antwoord.”

In Vlaanderen is er al een verbod op moeilijk verwijderbare stoffen aangekondigd in het regeerakkoord en specifiek een verbod op PFAS-pesticiden in het Vlaamse pesticidenplan. “Toch is minister Brouns nog niet in actie geschoten”, zegt Heleen De Smet, beleidsmedewerker van Bond Beter Leefmilieu. “Deze steekproef bevestigt dat de PFAS-kraan zo snel mogelijk dicht moet: enkel zo voorkomen we dat TFA nog meer in onze leefomgeving terechtkomt.”