Venezolaanse media vluchten naar het internet

Sluiting van traditionele media en druk op mediabedrijven en journalisten heeft geleid tot bloeiende sociale media, zegt journalist Omar Lugo, directeur van het onlinemediaplatform El Estímulo.

Volgens een studie over internetgebruik door onderzoeksbureau Digital Trends, zijn online media “het alternatief geworden om geïnformeerd te blijven” in Venezuela. Van de internetgebruikers zoekt 81 procent online naar nieuws, terwijl het gemiddelde in Latijns-Amerika 72 procent is.

Venezuela telt 31,8 miljoen inwoners, volgens het Nationale Instituut voor Statistiek. Daarvan heeft 62 procent internettoegang. De internetsnelheid behoort wel tot de laagste in Latijns-Amerika, zegt Mariaengracia Chirinos van het Instituut voor Pers en Samenleving (IPYS). “Dat heeft invloed op de informatievoorziening.”

“De kwetsbare technologie in het land, de lage internetsnelheid en bemoeienis met het web vormen serieuze problemen voor de online media die proberen meer ruimte te krijgen”, zegt journalist Yelitza Linares van het nieuwsportaal El Pitazo. Nieuwssites die kritisch zijn over de regering van president Nicolás Maduro, zeggen dat hun verbinding vaak wordt geblokkeerd en dat de pagina’s gehackt worden of platgelegd door bots.

Hyperinflatie

Lugo, die werkte bij internationale persbureaus en economische media, zegt dat er niet alleen technische problemen spelen, maar dat de online media te maken hebben met dezelfde obstakels als de traditionele journalistiek. Hij noemt de slechte toegang tot informatiebronnen, censuur en zelfcensuur en de kritieke economische situatie in het land.

“Officiële bronnen zijn niet toegankelijk voor onafhankelijke media. Ons portaal El Interés, dat zich richt op economisch nieuws, kan geen interview krijgen met een minister of hoge ambtenaar. We worden buitengesloten bij besluitvormingsprocessen, staatsbedrijven en hebben geen toegang tot economische en financiële statistieken”, zegt Lugo.

Een andere kwestie is volgens hem dat de ineenstorting van de economie de hele mediawereld raakt. “Bedrijven plaatsen geen advertenties meer, import van apparatuur en materialen is moeilijk en hyperinflatie drijft de kosten op en maakt het onmogelijk om werknemers en medewerkers fatsoenlijk te belonen”, zegt hij.

Het bruto binnenlands product (bbp) van Venezuela is in de afgelopen vier jaar gedaald met 37 procent en de inflatie bedroeg 2700 procent in 2017, volgens consultancybedrijven en de oppositie in het parlement. Officiële cijfers zijn niet beschikbaar.

Gebrek aan papier

De digitale media, specifieker zo’n vijftig nieuwssites en -aggregators, groeiden in de afgelopen tien jaar. Tegelijkertijd verdwenen kranten, radio- en tv-stations, of werden ze kleiner of overgenomen.

In 2007 verloor Radio Caracas TV – de oudste en tientallen jaren lang populairste tv-zender in het land – zijn vergunning. Die werd ingetrokken door de toenmalige president Hugo Chávez (1999-2013). Vanaf dat moment leidde de controle van radio- en tv-zenders tot boetes, sluitingen, intrekking van vergunningen en ontslagen van werknemers.

Veel gedrukte media hadden last van de valutacontrole die van kracht is sinds 2003. Daardoor hadden ze geen toegang tot valuta waarmee ze papier en andere benodigdheden konden importeren. Dagbladen werden weekbladen, met minder pagina’s en kleinere oplagen. Uiteindelijk sloten veel kranten hun deuren of bleven ze alleen online bestaan.

In 2013, na het aantreden van Maduro, veranderden twee belangrijke nationale kranten en de enige tv-zender die alleen nieuws bracht, Globovisión, van eigenaar. De details daarover zijn nog steeds onduidelijk. Het redactionele gezicht van de media veranderde: de berichtgeving sloot aan bij de standpunten van de regering.

Extreme polarisatie

IPYS, een ngo die in 2002 werd opgericht ter bevordering van de vrije pers, documenteerde honderd sluitingen van mediaorganisaties sinds 2005. In zestig gevallen gebeurde dat onder de regering-Maduro.

Ook werden internationale kanalen zoals de Spaanstalige versie van CNN, TN uit Argentinië en NTN24, RCN en Caracol uit Colombia offline gehaald.

Daar komen de problemen bij die journalisten ondervinden bij verslaggeving, bijvoorbeeld over incidenten als gevolg van de extreme politieke polarisatie. Dat speelde onder meer tijdens de vier maanden van protest en onrust in 2017, waarbij meer dan honderd doden vielen.

Espacio Público, een niet-gouvernementele organisatie die onderzoek doet naar vrije meningsuiting, noteerde vorig jaar 1001 aanvallen op de vrijheid van expressie, inclusief bedreiging en arrestaties van journalisten, beschadiging van apparatuur en censuur.

“Op elke willekeurige dag wordt wel een medium aangewezen als staatsvijand, maken groepen die banden hebben met de overheid zich schuldig aan intimidatie, worden media beperkt door de economische situatie of gebrekkige toegang tot bronnen, of kan nieuws niet gedrukt worden. We moeten tegen de stroom inzwemmen”, zegt Luz Mely Reyes, directeur van het onafhankelijke medium Efecto Cocuyo.

Digitale allianties

In dat moeilijke klimaat hebben digitale media allianties gesmeed, in de eerste plaats op het gebied van uitwisseling, met als doel zichzelf en medewerkers te beschermen in de vijandige omgeving waarin ze werken.

Ze overleggen ook over wat ze coveren, houden gezamenlijk trainingen en discussies en proberen met vereende krachten de nieuwsverspreiding te stimuleren. “Bij Efecto Cocuyo werken we samen met Animal Político uit Mexico, Ojo Público uit Perú en de website El Tiempo uit Colombia”, zegt Reyes.

El Pitazo, RunRun.es en TalCual, een papieren krant die zichzelf online heruitvond, zoeken gezamenlijk adverteerders om hun websites overeind te houden. “We zoeken ook naar samenwerking op het gebied van veiligheid, omdat de agressie niet alleen fysiek is maar ook juridisch”, zegt Lugo. “De anti-haatwet in Venezuela kan eenvoudig dienen om de pers te criminaliseren.”

Op 20 mei zijn er presidentsverkiezingen in Venezuela. Een groot deel van de oppositie en diverse regeringen in Latijns-Amerika en Europa erkennen die verkiezingen niet.