Van de Nijl tot de Vaalrivier: ook Afrikaanse wateren vervuild met PFAS

Elke week lijkt er wel een nieuw rapport te verschijnen over waar “eeuwige chemicaliën” of PFAS zijn gevonden: in de bodem, in drinkwater, in ons lichaam en in zeedieren. Eenmaal in een omgeving worden ze niet meer of amper afgebroken. Deze stoffen zijn op vele manieren schadelijk: ze doden vissen, verstoren de plantengroei en kunnen mensen erg ziek maken .

Uit onze bevindingen blijkt duidelijk dat chemische verontreiniging op het Afrikaanse continent ondergerapporteerd is in vergelijking met geïndustrialiseerde landen, maar wel een een wijdverspreid, urgent milieuprobleem vormt.

Industrieel afvalwater

Voor ons onderzoek keken we naar PFAS-verontreiniging in 11 Afrikaanse landen: Zuid-Afrika, Kenia, Nigeria, Oeganda, Ghana, Ethiopië, Mozambique, Tanzania, Zambia, Mali en Tunesië. Zuid-Afrika liet een van de hoogste niveaus optekenen. Deze landen zijn gekozen op basis van de onderzochte wetenschappelijke artikelen. Het is erg waarschijnlijk dat deze chemicaliën zich ook in andere landen bevinden, maar niet worden gerapporteerd.

De Europese Unie heeft een lijst met voorgestelde PFAS-drempelwaarden voor gevoelige omgevingen zoals rivieren, meren en wetlands. Sommige regio's binnen de landen in ons onderzoek overschrijden deze drempelwaarden. Lozingen van industrieel afvalwater en commerciële landbouw zijn twee van de belangrijkste oorzaken van PFAS-verontreiniging.

Afvalwaterzuiveringsinstallaties zijn een andere grote boosdoener. Veel installaties in de landen van ons onderzoek maken gebruik van verouderde technologie en zijn onvoldoende gereguleerd. Hierdoor kan met PFAS-vervuiled afvalwater in aquatische ecosystemen terechtkomen.

Victoriameer

Een van de hotspots die we hebben geïdentificeerd is de Zuid-Afrikaanse rivier Vaal, waar industrieel afvalwater bijdraagt aan de vervuiling. Een ander voorbeeld was de Nairobi-rivier in Kenia; verstedelijking en industriële afspoeling leiden tot hoge PFAS-niveaus in dit belangrijke waterlichaam.

Maar het meest verontrustende voorbeeld is misschien wel het Victoriameer. Het grootste meer van Afrika voedt de Nijl, die door 11 landen stroomt en meer dan 300 miljoen mensen van water voorziet.

PFAS hopen zich op in organismen en klimmen omhoog in de voedselketen. Voor mensen betekent dit blootstelling via vis of waterbronnen, waardoor het risico op nieraandoeningen, voortplantingsstoornissen, miskramen en ontwikkelingsstoornissen bij kinderen toeneemt.

Ecosystemen worden ook beïnvloed door deze chemicaliën, die de aquatische biodiversiteit en voedselketens aantasten.

Verdrag van Stockholm

Er zijn verschillende manieren om PFAS-verontreiniging aan te pakken.

Afrikaanse landen moeten zich aanpassen aan internationale kaders zoals het Verdrag van Stockholm, een wereldwijd verdrag om persistente organische verontreinigende stoffen uit te bannen. Alle 11 landen in ons onderzoek hebben het verdrag ondertekend. Maar gezien de problemen die we hebben geïdentificeerd, is het duidelijk dat de handhaving zwak is. Strengere regelgeving is ook  cruciaal om producenten verantwoordelijk te houden en aan te sporen om veiligere alternatieven te gebruiken.

Er zijn een aantal geavanceerde technologieën om afvalwater te behandelen, zoals adsorptie en geavanceerde oxidatie, waarvan bewezen is dat ze PFAS effectief uit afvalwater verwijderen. Afvalwaterzuiveringsinstallaties in onze studielanden moeten dringend worden gemoderniseerd en dergelijke technologieën gaan gebruiken.

Antiaanbakpan

Regeringen en ngo's moeten consumenten voorlichten over de gevaren van langdurige blootstelling via producten die PFAS bevatten, zoals kookgerei met antiaanbaklaag. Mensen moeten ook leren over veiligere alternatieven.

Tot slot zijn er meer studies nodig om PFAS-trends op het continent te volgen en de gevolgen ervan te evalueren. Onderzoek is de sleutel tot de ontwikkeling van betaalbare PFAS-verwijderingstechnologieën die zijn afgestemd op de Afrikaanse context.

--

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.