Tweetaligheid houdt de hersenen jong

De wereldwijde stijging van de gemiddelde levensverwachting heeft ook een andere kant: het aantal gevallen van dementie en andere neurodegeneratieve ziekten neemt sterk toe. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO leven er wereldwijd 47,5 miljoen mensen met dementie, onder wie 32,7 miljoen Alzheimerpatiënten. In België en Nederland gaat het om honderdduizenden patiënten.

Onderzoekers van de Russische HSE University en de Britse Northumbria University hebben nu ontdekt dat tweetaligheid het verloop van leeftijdsgerelateerde achteruitgang in het menselijk brein kan vertragen en verminderen. 

Hun studie is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Frontiers in Psychology.

Cognitieve reserve

Het menselijk brein presteert over het algemeen slechter met de jaren: de algehele informatieverwerkingssnelheid neemt af, het kortetermijngeheugen verslechtert en de controle over taalvaardigheden, uitvoerende en visueel-ruimtelijke functies neemt af. Dit proces wordt “cognitieve veroudering” genoemd. 

De snelheid waarmee veroudering optreedt, varieert echter en hangt af van iemands cognitieve reserve: het vermogen van de hersenen om de effecten van leeftijdsgebonden hersenbeschadiging tegen te houden en optimale prestaties te behouden. Deze reserve wordt opgebouwd in de loop van iemands leven, omdat de hersenen neurale netwerken versterken als reactie op verschillende externe stimuli. Hoe complexer de neurale netwerken zijn, hoe groter iemands cognitieve reserve is en hoe milder eventuele leeftijdsgebonden veranderingen zullen zijn. 

Het is al bewezen dat cognitieve reserve wordt beïnvloed door lichaamsbeweging, voeding, carrière, vrijetijdsgewoonten, opleidingsniveau, sociaaleconomische status en verschillende andere factoren.

De onderzoekers hebben in aanvulling hierop het effect van tweetaligheid op het functioneren van de hersenen van ouderen bekeken Ze onderzochten hiervoor 63 volwassenen van 60 jaar of ouder. De deelnemers waren gezond en hadden geen voorgeschiedenis van psychiatrische of neurodegeneratieve stoornissen. Wel moesten ze ten minste over een gedeeltelijke kennis van een tweede taal beschikken. Voorafgaand aan het experiment vulden alle deelnemers een vragenlijst in die hun cognitieve reserve onderzocht. Ze moesten ook aangeven hoe lang ze een tweede taal spraken, hoe vaak en waar ze die gebruikten, en hoe vloeiend ze deze taal spraken.

Positief effect

De deelnemers kregen vervolgens een cognitieve test voorgeschoteld, die vaker wordt gebruikt in onderzoeken. Tweetaligheid liet hierbij een positief effect op de taak zien. Hoe langer mensen een tweede taal hadden gestudeerd en hoe vloeiender ze daarin waren, hoe beter ze presteerden in het experiment. Hoe goed de taalvaardigheid van de proefpersonen was bleek een grotere rol te spelen dan hoe lang ze een tweede taal al kenden. De onderzoekers verklaren dit door het feit dat tweetalige sprekers in het dagelijks leven voortdurend keuzes moeten maken en moeten schakelen tussen twee taalsystemen.

Federico Gallo van de HSE University: “In tegenstelling tot andere factoren die de cognitieve reserve vormen, is tweetaligheid uniek omdat het constant aanwezig is in ons leven. We kunnen lichaamsbeweging intensiveren of opgeven, een dieet volgen of van baan veranderen, maar taal blijft altijd bij ons. De taalcentra zijn constant bezig in onze geest. En wat opviel in dit experiment: bij een hoog niveau van taalvaardigheid verdween de invloed van andere componenten van cognitieve reserve. Dit suggereert dat de voordelen van tweetaligheid op de cognitieve reserve sterker zijn dan die van andere factoren.” 

Geen medicijn 

Vaardigheid in twee of meer talen verbetert de hersenfunctie, niet alleen bij gezonde mensen, maar ook bij mensen met verschillende neurodegeneratieve aandoeningen (dementie, Alzheimer, Parkinson, beroerte). 

In een ander artikel in Frontiers in Human Neuroscience laten Gallo en zijn collega’s op basis van bestaand onderzoek naar tweetaligheid en veroudering zien dat actieve tweetaligen vijf tot zeven jaar later de diagnose neurodegeneratieve ziekten krijgen dan eentalige sprekers. 

Gallo: “Er zijn geen echt doeltreffende medicijnen om hersenveroudering te voorkomen of te vertragen. Er zijn enorme financiële middelen nodig om farmaceutische behandelingen te ontwikkelen. Daarom moet onderzoek naar alternatieve, niet-medicamenteuze manieren om cognitieve veroudering te vertragen een prioriteit krijgen.”