Terugtrekking VS ondermijnt Wapenhandelsverdrag

Het verdrag, dat nog geratificeerd moet worden, werd in september 2013 ondertekend door de toenmalige president Barack Obama. Trump deed zijn mededeling op 26 april tijdens een bijeenkomst van de National Rifle Association, de belangrijkste wapenlobby in de VS.

In 2013 stemden drie "schurkenstaten", Noord-Korea, Iran en Syrië, tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (VN) tegen het verdrag. Drieëntwintig landen onthielden zich van stemming, waaronder China, Rusland, India, Indonesië en Saoedi-Arabië.

Jayantha Dhanapal, een voormalige VN-ondersecretaris-generaal voor Ontwapeningszaken, zegt in een reactie dat president Trump "wanorde blijft creëren op ontwapeningsgebied door het regime dat de internationale gemeenschap gecreëerd heeft te ontwrichten in het voordeel van de gevestigde belangen van de wappenlobby", en door "de mensenrechtnormen op te offeren waar de VS zelf aan hebben bijgedragen."

Wapenlobby

De VS toonden in de afgelopen jaren minachting voor multilateralisme. Het multilaterale nucleaire akkoord met Iran werd in 2015 ontmanteld, de VS weigerden deel te nemen aan het VN-Migratiepact, trokken zich terug uit het Klimaatakkoord van Parijs, verlieten het Trans Pacific Partnership (TPP) en stapten uit het nucleair verdrag (INF) tussen de VS en Rusland uit 1987.

Trump geeft opnieuw toe aan de National Rifle Association, zegt Natalie Goldring van het Security Studies Program van de Edmund A. Walsh School of Foreign Service van de Georgetown University in de VS. Ze zegt dat zijn aankondiging om de handtekening onder het Wapenhandelsverdrag in te trekken, opnieuw een voorbeeld is dat de regering geen verantwoordelijkheid neemt op het gebied van wapenhandel. De regering-Trump stelde naar aanleiding van het besluit "dat het ATT eenvoudig niet nodig is voor de VS om op verantwoorde manier met wapenhandel om te gaan."

"De regering-Trump is op geen enkele manier betrokken geweest bij verantwoorde wapenhandel", zegt Goldring. "Er is onweerlegbaar bewijs dat Saoedi-Arabië bijvoorbeeld, consistent de internationale mensenrechten en internationale wetgeving schendt. De regering-Trump werkt intussen nog steeds aan wapendeals met het Saoedische regime."

Internationale spanningen

Goldring wijst er ook op dat de VS de grootste wapenhandelaar ter wereld zijn. Het is volgens haar tijd dat de VS leiderschap tonen als het gaat om de internationale wapenhandel, in plaats van wapendeals als economische transacties te zien.

Het ATT trad in werking in december 2014 en kwam er op initiatief van het Verenigd Koninkrijk, een NAVO-bondgenoot van de VS. Vorige week hadden 101 landen het geratificeerd. Vierendertig landen zijn ondertekenaar, maar hebben nog niet geratificeerd.

VN-woordvoerder Stephane Dujarric stelde afgelopen week tijdens een persconferentie dat het Wapenhandelsverdrag het enige wereldwijde instrument is gericht op het verbeteren van de transparantie en verwantwoording omtrent internationale wapenhandel. "Dat is in deze tijd erg belangrijk, want we hebben te maken met groeiende internationale spanningen en hernieuwde interesse in het uitbreiden en moderniseren van arsenalen", zei hij.

Rachel Stohl, directeur bij het Stimson Center en een consultant die meewerkte aan de concepttekst van het verdrag, zegt dat Trump "zich opnieuw afkeert van de Amerikaanse leiderschapsrol in de wereld en internationale pogingen ondermijnt om het lijden van mensen door illegale wapenhandel te verminderen."

Transparantie en verantwoording

Het ATT faciliteert transparantie en verantwoording in de wereldwijde wapenhandel, waar jaarlijks bijna 90 miljard dollar in omgaat. Het is bedoeld om vertrouwen tussen regeringen op te bouwen en om een einde te maken aan tientallen jaren van straffeloosheid, zegt Goldring.

De Amerikaanse regering beweert geregeld de sterkste wereldwijde maatstaven te hanteren voor wapendeals. Maar tegelijkertijd wil het het enige bindende verdrag hierover ontvluchten. "Het lijkt wellicht een symbolische stap, omdat de regering-Trump al duidelijk had gemaakt het verdrag niet te willen steunen", zegt ze.

Maar de stap heeft substantiële gevolgen. Het is in het Amerikaanse belang om onderdeel te zijn van het ATT en met andere landen te werken aan de standaarden voor de import en export van wapens, zegt Goldring. Met het intrekken van de handtekening vermindert ook de invloed op die andere landen.

Oorlog in Jemen

Abby Maxman, voorzitter van Oxfam America, noemt het besluit van Trump "roekeloos en zelfverwonding." Het laat volgens Maxman zien dat de VS zich afkeren van internationale normen, standaarden en de Amerikaanse leiderschapsrol.

Het is volgens haar geen toeval dat dit besluit komt na het Amerikaanse besluit om de militaire steun aan Saoedi-Arabië in oorlog in Jemen voort te zetten. "Het Wapenhandelsverdrag is ontwikkeld en getekend door de VS en anderen om dodelijke wapens uit de handen te houden van degenen die ze mogelijk gebruiken om genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden te plegen. Het verdrag heeft de macht om miljoenen mensen te beschermen tegen dood, verkrachting, aanvallen en ontheemding. Elk jaar worden er naar schatting 500.000 mensen gedood als gevolg van ongereguleerde en ondergereguleerde wapenhandel."

Het verdrag heeft volgens Maxman niets te maken met het Amerikaanse recht om wapens te bezitten en schaadt ook de mogelijkheid van het land om zichzelf of bondgenoten te verdedigen niet. "Ondanks het feit dat groepen zoals de NRA en de regering-Trump iets anders beweren."
Wereldwijde defensie-uitgaven

In een rapport dat afgelopen weekend is gepubliceerd schat het International Peace Research Institute (Sipri) de wereldwijde defensie-uitgaven op 1.822 miljard dollar in 2018. Dat is een stijging van 2,6 procent ten opzichte van 2017. De vijf landen die het meeste geld uitgaven aan defensie waren de VS, China, Saoedi-Arabië, India en Frankrijk. Zij zijn samen goed voor 60 procent van de wereldwijde militaire uitgaven. De uitgaven van de VS namen voor het eerst sinds 2010 toe, terwijl die van China voor het 24ste jaar op rij groeiden.