Tadzjiekse president ligt onder vuur

Eerder deze maand kwam de president hard in aanvaring met Moskou, toen een Tadzjiekse rechtbank twee Russische piloten veroordeelde tot meer dan acht jaar cel voor smokkel van vliegtuigonderdelen. Na het dreigement van Rusland om Tadzjiekse gastarbeiders op te pakken en te deporteren, bond Tadzjikistan in en liet het de twee vrij.
 
De woede van het Kremlin zou vernietigende gevolgen gehad hebben voor de Tadzjiekse economie, die voor bijna 40 procent afhankelijk is van het geld dat emigranten in het buitenland naar huis sturen. Maar op het internet en op straat zijn Tadzjieken niet te spreken over de manier waarop hun regering de situatie heeft aangepakt.

Verschillende weekbladen, kranten en persagentschappen negeerden de aanklachten wegens laster die hen boven het hoofd hangen en schreven harde commentaren waarin ze de macht van Rahmon beperkt willen zien. Ze willen ook dat enkele topadviseurs van de president vervangen worden.
 
De media letten er goed op dat ze de president niet direct aanvielen, wat dat is illegaal in het land. Maar de commentaren waren opvallend hard in een land waar de overheid de media normaal strikt in het gareel houdt.

“De president moet het personeel aan de top van de macht vervangen, zoniet zal die top de president neerhalen”, begon een commentaarstuk in het weekblad Asia-Plus.

De commentaren waren vooral erg hard voor een ambitieus en duur plan van de overheid om 's werelds grootste waterkrachtkrachtcentrale te bouwen. Vorig jaar haalde de overheid veel Tadzjieken met zachte dwang over om een “vrijwillige bijdrage” te leveren aan het project, via inhoudingen op salarissen en op studiebeurzen. Er werd niet bij verteld waarvoor dat geld precies zou dienen.

Rahmon “heeft geen echt programma om het land uit de crisis te halen”, stelt een commentaarstuk in het weekblad Nigoh. “De rijkdom van het land wordt verdeeld onder bepaalde groepen onder de vleugels van de regering, die immuun zijn voor vervolging door justitie.”

De onrechtvaardigheid van het rechtssysteem veroorzaakt “enorme verontwaardiging bij het volk”, stelt Asia-Plus, een van de meest populaire nieuwsbronnen in het land. Van de 7.491 beklaagden die vorig jaar berecht werden, werden er maar twee vrijgesproken.

Bovendien hebben de Tadzjieken sinds de onafhankelijkheid in 1991 regelmatig gehoord over de schenking van vele miljoenen dollars door internationale hulporganisaties, maar zien ze op het terrein geen echte veranderingen, schrijft Asia-Plus. Erger nog, op de VN-index voor Menselijke Ontwikkeling daalde Tadzjikistan met 15 plaatsen, de laagste score voor een ex-Sovjetrepubliek. De jeugd heeft volgens de media geen andere keuze dan te werken als gastarbeider in Rusland. “Onze scholen leiden slaven op”, klinkt het.

Teken aan de wand

Volgens Marat Mamadshoev van Asia-Plus is de aanval van de media een reactie op de groeiende angst dat Tadzjikistan een “point of no return” nadert. “De gelijktijdige publicatie van deze artikelen heeft niets te maken met een samenzwering”, zegt hij. “De zaak van de Russische piloten, gevolgd door de massale deportatie van Tadzjieken uit Rusland, is de druppel. Het gaat snel bergaf met Tadzjikistan. De mensen zijn de hypocrisie en de inactiviteit van de overheid beu.”

Kirgizië

Volgens Nuriddin Karshibaev, voorzitter van de Nationale Vereniging voor Onafhankelijke Media in het land, hoeven de media niet meteen een straf te verwachten, omdat de situatie te gespannen is. “De overheid moet een les leren”, zegt hij. “De media in Tadzjikistan zijn niet erg sterk, maar dergelijke publicaties zijn een teken aan de wand dat de stemming in de maatschappij verandert.”

De zaak doet denken aan het lot van de Kirgizische president Kurmanbek Bakijev. Toen die in 2010 in ongenade viel bij het Kremlin, begonnen de Russische media hem te bestoken en te vergelijken met historische despoten. Het was het eken voor oppositiegroepen in Kirgizië dat de steun van het Kremlin hadden, en na enkele weken was Bakijev afgezet.

Toch is er volgens Karshibaev geen parallel tussen de twee zaken. “De media doen wat ze moeten doen”, zegt hij.