Syrische vluchtelingen zien Turkije steeds vijandiger worden

Dara (een schuilnaam) is één van de 6,7 miljoen Syriërs die in de voorbije elf jaar hun land moesten ontvluchtten. Tijdens zijn verblijf in Turkije werd hij door Turkse autoriteiten gedwongen om een ‘vrijwillig’ terugkeerformulier te tekenen. “Ze sloegen ons uit het zicht van de camera’s, zodat ze geen verantwoording moesten afleggen”, getuigt hij in het rapport. “We werden vastgehouden omwille van redenen die ons niet werden meegedeeld.” Uiteindelijk werd Dara onder extreme dwang teruggestuurd naar een oorlogsgebied dat hij jaren voordien had ontvlucht.

Opvang in de regio onder druk

In Turkije worden meer dan 3,7 miljoen Syriërs opgevangen - de grootste vluchtelingenpopulatie ter wereld. Maar het voorbije jaar is de Turkse lira gezakt naar een historisch dieptepunt, en de levensduurte voor de gewone Turk ging de hoogte in. “De escalerende inflatie, de stijgende armoede en concurrentie voor werkgelegenheid creëren voor een steeds vijandigere sfeer tegenover Syrische vluchtelingen”, zegt Els Hertogen, directeur van 11.11.11.

Het rapport verzamelt de getuigenissen van 944 Syriërs in Turkije. Meer dan de helft ervaart een groeiende druk om het land te verlaten, en meer dan een derde ervaart ook toenemende spanningen met de Turkse bevolking, die vaak uitmonden in geweld. Ook worden er steeds meer invallen en arrestaties door de Turkse autoriteiten gemeld.

“De aankomende verkiezingen van 2023 zorgen voor bijkomende druk op de ketel”, aldus Hertogen. Vooral de verslechterende Turkse publieke opinie en politieke oppositie zijn volgens de onderzoekers motieven voor de toenemende mensenrechtenschendingen door de regering van President Erdogan.

Geen veilige haven

Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch rapporteerde eerder al dat de Turkse autoriteiten Syriërs vasthouden en ze dwingen om formulieren te ondertekenen waarin staat dat ze naar Syrië willen terugkeren, om ze vervolgens met geweld daarheen terug te sturen.

In het rapport van 11.11.11 geeft 14 procent van de ondervraagde Syriërs aan dat ze gedwongen werden om zulke formulieren te ondertekenen, of dat mensen in hun omgeving het meemaakten. Volgens de getuigen gebeurt dit onder meer in detentiecentra die werden opgericht met steun van de het EU-fonds voor vluchtelingen in Turkije.

Syrië is nog geen veilige plek om oorlogsvluchtelingen terug naartoe te sturen. De VN-onderzoekscommissie voor Syrië waarschuwde enkele weken geleden nog dat het geweld in het land opnieuw opflakkert en de humanitaire situatie voor burgers er in een neerwaartse spiraal zit.

Tweede keer op de vlucht

Wie Turkije moet verlaten, loopt bovendien het risico op agressie van vijandige milities of de Syrische overheid, aldus het rapport. Maar liefst 80 procent van de ondervraagde vluchtelingen kent Syriërs die Syrië een tweede keer ontvluchtten, nadat ze gedwongen werden teruggestuurd.

Meer geld voor kwaliteitsvolle opvang en diplomatieke druk om de praktijk van gedwongen terugkeer te stoppen zijn dan ook cruciaal, is de conclusie van het rapport.

“De situatie in de buurlanden van Syrië gaat er pijlsnel op achteruit”, zegt Hertogen. “We mogen deze ernstige vaststellingen niet tot een ‘vergeten crisis’ laten evolueren door de grote aandacht die vandaag op de oorlog in Oekraïne ligt. Onmiddellijke actie op alle terreinen is noodzakelijk om een perspectief te kunnen bieden aan de 5.7 miljoen Syriërs die zich na elf jaar in een steeds meer uitzichtloze situatie bevinden in de regio.”