Sterven tussen Libië en Lampedusa

Afgelopen maandag trof de Italiaanse kustwacht in de machinekamer van een overvol vaartuig 25 gestikte Afrikanen aan. Ze probeerden, samen met een paar honderd andere vluchtelingen, Italië te bereiken via het eiland Lampedusa.

Nadat Libië in de jaren negentig het immigratiebeleid versoepelde, stroomden economische migranten, vluchtelingen en asielzoekers toe uit landen zoals Soedan, Tsjaad, Somalië en Niger. Veel mensen uit deze landen kwamen naar Libië om werk te zoeken of politiek geweld te ontvluchten. Anderen wilden via Libië naar Malta of Lampedusa reizen, twee eilanden die gezien worden als toegangspoort tot Europa.

Smokkel

Voor de oorlog uitbrak, konden Eritreeërs die voldoende geld hadden, zich daarvoor melden bij Yonas, een dertigjarige Eritreeër.
 
"Ik hoorde dat er veel mensen verdronken bij de oversteek over de Middellandse Zee omdat ze met gammele bootjes reisden. Daarom benaderde ik in 2007 een Libiër die een aantal grotere schepen heeft en ik overtuigde vluchtelingen ervan dat ze daarmee veiliger konden reizen", zegt Yonas. 
 
"Ik smokkelde alleen Eritreeërs en ik sprak met de eigenaar van de boten af dat er voor elke tien betalende vluchtelingen, drie of vier mensen gratis mee mochten. Op die manier hebben we in een jaar tijd duizend mensen geholpen", zegt hij. Yonas beweert dat er bij die overtochten niemand omkwam.

NAVO

Eerder dit jaar kwamen de Italiaanse kustwacht en de NAVO onder vuur te liggen omdat ze weigerden een vaartuig met 47 Ethiopiërs, zeven Nigerianen, zes Ghanezen en vijf Sudanezen te helpen. Tientallen vluchtelingen kwamen om.

In een recent rapport (Trapped in Transit: The Neglected Victims of the War in Libya) zegt Artsen zonder Grenzen dat de lidstaten van de Europese Unie (EU) hulp zou moeten bieden in plaats van de grenzen te sluiten voor "illegale immigratie."

"We zetten vraagtekens bij de dubbele standaarden van de internationale gemeenschap. Laten we niet vergeten dat de NAVO heeft besloten te interveniëren in Libië om burgers te beschermen", zegt Sasha Matthews, coördinator van Artsen zonder Grenzen in het vluchtelingenkamp Shousha in Tunesië. "Op Europees niveau is het antwoord niet om de grenzen te sluiten. Europa zou de grenzen juist moeten openen en deze mensen accepteren en helpen als slachtoffer van een conflict."

Libië, dat geen partij is in de VN-Vluchtelingenconventie en geen asielsysteem kent, was jarenlang een belangrijke partner van Europa bij pogingen de immigratie via de Middellandse Zee tegen te gaan.

In 2008 tekenden de Libische leider Muammar Khadaffi en de Italiaanse premier Silvio Berlusconi een "Vriendschapsverdrag" dat repatriëring van migranten naar Libië toestond.

"Het terugsturen van migranten naar Libië is illegaal en binnen een paar maanden zal het Europees Hof voor de Rechten van de Mens uitspraak doen in een zaak tegen de Italiaanse regering", zegt Gabriele Del Grande, coördinator van het blog Fortress Europe. Het terugsturen van vluchtelingen zou in strijd zijn met het internationaal recht. 

"In juni van dit jaar heeft Italië een soortgelijke overeenkomst getekend met de Libische Nationale Overgangsraad (NTC) in Benghazi. We maken ons grote zorgen over de mensen die vanuit kamp Shousha terugkeren naar Libië. We weten niet of ze vanuit Libië willen proberen per boot naar Europa te reizen, of dat ze opgepakt en vastgezet worden in Libië", zegt Matthews. "In de Libische gevangenissen zijn de omstandigheden erg slecht."

Mishandeling

De dertigjarige Soedanese asielzoeker Omar weet uit eigen ervaring hoe het eraan toegaat in Libische gevangenissen. Samen met anderen werd hij opgepakt door de troepen van Khadaffi. "We werden naar Jawazat gebracht. Toen we bij de gevangenis kwamen, begonnen ze ons te schoppen en te slaan. Een paar uur later, na onderzoek, werden we overgebracht naar een ander detentiecentrum."

"Twee maanden lang waren mijn handen op mijn rug gebonden en ze mishandelden ons. Ze hebben zo ongeveer alles gedaan, behalve ons vermoorden", zegt Omar. "We kregen weinig eten en mochten niet naar de wc."