Stamcellen laatste hoop voor bijna uitgestorven Sumatraanse neushoorn

Onderzoekers van het Duitse Max Delbrück Center for Molecular Medicine ontwikkelen de methode om mogelijk levensvatbare spermatozoïden te produceren voor het fokken van de Sumatraanse neushoorn (Dicerorhinus sumatrensis). Dat laat het biomedische onderzoekscentrum weten in een officiële verklaring.

De wetenschappers hebben huidmonsters van Kertam, de laatste mannelijke neushoorn in Maleisië die in mei 2019 stierf, gebruikt om stamcellen en mini-hersenen te kweken. Dat staat te lezen in hun recent gepubliceerde paper in het tijdschrift iScience.

“Met ons werk trachten we het schijnbaar onmogelijke mogelijk te maken - namelijk het voortbestaan te verzekeren van dieren die anders waarschijnlijk van onze planeet zouden verdwijnen. Dat moet een uitzondering blijven en niet de regel worden”, zegt Vera Zywitza, een wetenschapper aan het in Berlijn gevestigde instituut en hoofdauteur van de studie.

Slecht sperma

De Sumatraanse neushoorn zwierf vroeger door vele wouden in Zuidoost-Azië, maar stroperij en habitatverlies hebben de soort op de rand van uitsterven gebracht. Volgens officiële schattingen zijn er nog minder dan 80 neushoorns over, die momenteel bijna allemaal in Indonesië in het wild leven, en sommige in een reservaat.

Hun populatie wordt vooral bedreigd door de lage voortplantingscijfers in de natuur, omdat de neushoorns in zeer kleine aantallen leven en elke groep is ver verwijderd van elkaar. In gevangenschap gaat de voortplantingsgezondheid van de vrouwelijke neushoorns achteruit.

De onderzoekers pasten dezelfde methode toe die gebruikt werd om huidcellen van de noordelijke witte neushoorn om te zetten in stamcellen. Daarbij werden de huidmonsters, die zich oneindig kunnen delen en dus nooit afsterven, gemanipuleerd zodat de wetenschappers ze konden omvormen tot elk celtype in het lichaam.

“We hebben de genetische informatie van Kertam behouden en de mogelijkheid gecreëerd om in de toekomst levensvatbare spermatozoïden te produceren voor fokdoeleinden”, zegt Zywitza. “De kwaliteit van sperma van Sumatraanse neushoorns die rechtstreeks van het dier gehaald wordt is direct na het ophalen slecht, en wordt nog slechter na cryobewaring en ontdooien. Daarom bieden in vitro gegenereerde spermatozoïden een geweldig alternatief voor het geassisteerd fokken van Sumatraanse neushoorns.”

Fokken verloopt moeizaam

Het fokprogramma in gevangenschap van de Sumatraanse neushoorn begon in de jaren 1980, maar in de loop der jaren hebben de pogingen zowel successen als mislukkingen opgeleverd. Bij de eerste poging werden 40 wilde neushoorns gevangen en overgebracht naar dierentuinen en fokfaciliteiten in Indonesië, Maleisië, het Verenigd Koninkrijk en de VS. Bijna allemaal stierven ze zonder nakomelingen. De eerste succesvolle geboorte in gevangenschap kwam pas in 2001, in de Cincinnati Zoo in de VS - en dus werd het initiatief beëindigd.

In 2017 besloten natuurbeschermingswetenschappers en autoriteiten over de hele wereld dat fokken in gevangenschap nu de enige haalbare optie was om de soort te redden. Het programma wordt momenteel uitgevoerd in twee neushoornreservaten in Indonesië - één in het Way Kambas National Park op Sumatra en het andere in Kelian op Kalimantan, met een derde reservaat in Atjeh op Sumatra. Eerder dit jaar werd in het reservaat van Way Kambas een vrouwtjeskalf geboren, het zesde sinds het begin van de decennialange inspanningen om de soort te kweken.

Habitatbescherming

“We hopen dat het grote publiek inzicht krijgt in het grote potentieel van iPSC's(geïnduceerde pluripotente stamcellen, red.) en de verscheidenheid aan toepassingen waarvoor ze kunnen worden gebruikt” aldus Sebastian Diecke, hoofd van het Pluripotente Stamcellen Platform van het Max Delbrück Centrum en co-auteur van het artikel. “We willen ook het bewustzijn vergroten van de huidige zesde massa-extinctie (uitstervingsgolf, red.), die wordt veroorzaakt door menselijke activiteiten, en de grote inspanningen die moeten worden geleverd om een enkele soort te redden.”

Wetenschappers in Indonesië en Duitsland werken samen om de wetenschap en technologie voor het fokken in gevangenschap van ernstig bedreigde diersoorten in Indonesië - - de Sumatraanse neushoorn in het bijzonder - te bevorderen om hen voor uitsterven te behoeden.

“Ondanks alle ophef over wat wij in het laboratorium doen, kan dit in het beste geval een kleine bijdrage leveren om deze neushoorns voor uitsterven te behoeden. De bescherming en het behoud van de weinige overblijvende habitats van de dieren is minstens even belangrijk”, aldus Zywitza.

- 

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Mongabay